αναθεωρώντας την αρρενωπότητα

λεπτομέρεια από το έργο «Vitruvian Man» του Leonardo Da Vinci

ΜΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΑΝΔΡΙΚΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΖΟΝΤΑΙ

του Shepherd Bliss (αφιέρωμα στο Φύλο/ IC#16, Context Institute, Άνοιξη, 1987:21)

Ο Δρ Shepherd Bliss διδάσκει ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο John F. Kennedy στην Orinda της Καλιφόρνια. Υπήρξε επιμελητής του Εγχειριδίου για τη Νέα Ολιστική Υγεία (The New Holistic Health Handbook), ενώ προς το παρόν συνεπιμελείται την Επιθεώρηση για τις Αντρικές Σπουδές (The Men’s Studies Review) και εργάζεται ως παραγωγός για το πρόγραμμα «Άνδρες που Αλλάζουν» στο ραδιοφωνικό σταθμό KPFA. Ο Shepherd μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στη Βοστώνη και το Σαν Φραντσίσκο. Το άρθρο αυτό, πρωτοδημοσιεύτηκε στο Περιοδικό για τη Γιόγκα (Yoga Journal), στο τεύχος Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 1986 και ανατυπώνεται εδώ με τη συγκατάθεσή του.

«Οι άνδρες είναι τόσο ενδιαφέροντα πλάσματα», άκουσα τυχαία να λέει μια γυναίκα στον οδηγό ενός λεωφορείου στην Ατλάντα, όπου βρισκόμουν για να συμμετάσχω στο 11ο Εθνικό Συνέδριο για τους ‘Ανδρες και την Αρρενωπότητα. «Είναι τόσο μυστηριώδεις.»

«Ναι», έγνεψα από μέσα μου συμφωνώντας μαζί της.

«Μπορούν να εκφράζουν τον άγριο εαυτό τους δίχως να γίνονται σκληροί, να θυμώνουν δίχως να είναι βίαιοι, να εκφράζουν τη σεξουαλικότητά τους δίχως να γίνονται πιεστικοί, να αναπτύσσουν την πνευματικότητά τους δίχως να χάνουν τον αισθησιασμό τους και είναι σε θέση να αγαπούν πραγματικά», περιγράφει το είδος των ανδρών που θα ήθελε να δει να αναδεικνύονται μια άλλη γυναίκα, η φεμινίστρια και συγγραφέας Starhawk.

«Ναι», γνέφω συμφωνώντας μαζί της.

Παθιασμένοι. Ευαίσθητοι. Απρόβλεπτοι. Σημαντικοί. Νηφάλιοι. Θαρραλέοι. Πρόθυμοι ν’ ακούσουν. Δεσμευμένοι. Επικοινωνιακοί. Η λίστα η δική σας μπορεί να διαφέρει απ’ τη δική μου. Αλλά, είτε είστε άνδρες, είτε γυναίκες, θα έχετε πιθανά σχηματίσει τη δική σας εικόνα για το πως θα θέλατε να είναι οι άνδρες. Ευτυχώς, όλο και περισσότεροι αποκτούν συνείδηση της αρρενωπότητάς τους και μαθαίνουν να την αναπτύσσουν και να τη μετασχηματίζουν, αντί απλώς να κληρονομούν τις παλιές εκδοχές αρρενωπότητας των προηγούμενων γενεών.

Στις συγκεντρώσεις που λαμβάνουν χώρα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο συμμετέχουν όλο και περισσότεροι άνδρες, ώστε να μάθουν να αντιμετωπίζουν από κοινού τα ζητήματα που τους απασχολούν. Μόνο κατά τη διάρκεια του 1986 συμμετείχα σε παρόμοιες εκδηλώσεις στο Σαν Φραντσίσκο, τη Φλόριδα, τη Βοστώνη, τη Μινεάπολη και την κοινότητα των Δασών του Μεντοτσίνο στην Καλιφόρνια.

Κάθε μία εξ αυτών είχε τα δικά της χαρακτηριστικά: από τους 700 άνδρες στο Σαν Φραντσίσκο που ήρθαν να περάσουν μια μέρα με τον πρεσβύτερο και ποιητή Robert Bly μέχρι τους φεμινιστές της Ατλάντα, καθώς και μικρότερες ομάδες υποστήριξης, οι οποίες πολλαπλασιάζονται σε ολόκληρη τη χώρα.

Από το 1982 και μετά, κάθε χρόνο μαζεύονται 100 περίπου άνδρες στα Δάση του Μεντοτσίνο (Mendocino Woods) για να περάσουν μία εβδομάδα μαζί, παίζοντας κρουστά ή βόλλεϋ, απαγγέλοντας ποίηση, μαθαίνοντας αϊκίντο, αφηγούμενοι ιστορίες, κατασκευάζοντας μάσκες, ακούγοντας τις ομιλίες ανδρών όπως ο Robert Bly και ο ψυχολόγος James Hillman, χορεύοντας μια άγρια σάμπα αργά μέσα στη νύχτα. Στη Φλόριδα, είχα προσκληθεί να μιλήσω για τα διογκούμενα κινήματα των ανδρών σε μία ομάδα Φραγκισκανών, μία ανδρική κοινότητα, η οποία ιδρύθηκε το 13ο αιώνα προκειμένου να συνεχίσει το έργο του Αγίου Ιωάννη της Ασίζης. Οι άνδρες αυτοί, που ζουν κι εργάζονται από κοινού, άκουγαν προσεχτικά, εκπέμποντας στο δωμάτιο τη σοφία των ανδρικών κοινοτήτων διαμέσου των αιώνων.

Οι λόγοι για τους οποίους έλκονται οι άνδρες να συμμετέχουν στις συγκεντρώσεις αυτές είναι διάφοροι: για να εκφράσουν τον πόνο και τη θλίψη τους, για να περάσουν καλά, για να υποστηρίξουν τις γυναίκες (ή και να παραπονεθούν εναντίον τους), για να βελτιώσουν τη ζωή τους, για να παίξουν μουσική και να χορέψουν ή απλώς για να περάσουν το χρόνο τους. Συμμετέχουν όλοι – νεαροί, μεσήλικες και ηλικιωμένοι. Στις συναντήσεις του Μεντοτσίνο για παράδειγμα, η μέση ηλικία κυμαίνεται μεταξύ των 30-40 ετών, αλλά συναντάς και πιο ηλικιωμένους συμμετέχοντες στα εβδομήντα τους, αλλά κι εφήβους. Σε ορισμένες συναντήσεις, όπως στην Ατλάντα ή την Ετήσια Συνάντηση των Ανδρών της Καλιφόρνια, συμμετέχουν και γυναίκες, παρόλο που συνήθως αποτελούν λιγότερο από 10% των συμμετεχόντων.

«Είμαι εδώ, επειδή στον τόπο μου νιώθω κάπως απομονωμένος», εξηγεί ένας άντρας στην Ατλάντα. «Δεν ταιριάζω στο συνηθισμένο καλούπι του τι σημαίνει να είσαι άνδρας εκεί.»

«Το Μεντοτσίνο προσφέρει ένα καταφύγιο μακρυά από τη δουλειά και τις γυναίκες», παρατηρεί ένας άλλος άντρας. «Μπορώ να είμαι απλώς ο εαυτός μου. Βιώνω κάτι πολύ πρωτόγονο ζώντας στο δάσος με όλους αυτούς τους άνδρες.»

Νέες Απεικονίσεις της Αρρενωπότητας

Η [παλαιότερη] συναίνεση για το τι σημαίνει να είσαι ένας άνδρας στην Αμερική του σήμερα αποσαθρώνεται, μία εξέλιξη την οποία ορισμένοι επικροτούν και άλλοι επικρίνουν. Οι παράγοντες που κατά κύριο λόγο έχουν τροποποιήσει τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τον ανδρισμό είναι δύο: το γυναικείο κίνημα και οι μεταβαλλόμενες οικονομικές και εργασιακές συνθήκες. Οι γυναίκες απαίτησαν μεγαλύτερη πρόσβαση σε παραδοσιακά ανδρικές μορφές απασχόλησης, θέτωντας έτσι σε απειλή την εικόνα του άνδρα «κουβαλητή». Επίσης οι γυναίκες απαίτησαν βοήθεια από τους άνδρες σε ό,τι αφορά τη φροντίδα των παιδιών και τις δουλειές του σπιτιού, θέτωντας έτσι σε απειλή την εικόνα του «άρχοντα». Κι έτσι, εκεί που κάποτε οι άνδρες στην Αμερική δάμαζαν την άγρια φύση, μετακινούνταν προς τη Δύση και εργάζονταν κατά κύριο λόγο χειρωνακτικά, οι περισσότεροι άνδρες σήμερα απασχολούνται σε δουλειές όπου η γνώση του φυσικού κόσμου και η δύναμη δεν θεωρούνται πλέον πρωταρχικής σημασίας.

Παρόλα αυτά, οι απεικονίσεις της παλαιότερης αρρενωπότητας εξακολουθούν να κυριαρχούν – από τον άντρα της Μάρλμπορο στις γιγαντοαφίσσες μέχρι το Sylvester Stallone στην οθόνη και τον Ronald Reagan στο Λευκό Οίκο. Υποτίθεται ότι προωθούν το είδος του σκληρού άνδρα, που κρύβει τα συναισθήματά του και δε χάνει ποτέ τον έλεγχο.

Ως αποτέλεσμα, πολλοί άνδρες βιώνουν πίεση λόγω των αντικρουόμενων συναισθημάτων τους: από τη μία πλευρά, έχουν ν’ ανταποκριθούν στα στερεότυπα αυτών των ανδρικών προτύπων και από την άλλη να συμμορφωθούν με τις πιο ρεαλιστικές προσδοκίες των συζύγων, των ερωμένων και των συναδέλφων.

Η πρώτη φορά που κάποιες ομάδες ανδρών έθεσαν σε αμφισβήτηση την παραδοσιακή αρρενωπότητα ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν κάποιοι από αυτούς, επηρεασμένοι από το κίνημα των γυναικών, οργάνωσαν ομάδες ευαισθητοποίησης, ίδρυσαν κέντρα για άνδρες και φιλοξένησαν συναντήσεις ανδρών. Το Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια υπήρξε το επίκεντρο ορισμένων αρχικών συγκεντρώσεων υπέρ του φεμινισμού, και πολλά από τα πρώτα μέλη κινητοποίησης των ανδρών υπέρ αυτής της τάσης, όπως ο συγγραφέας και δάσκαλος Joseph Pleck, παραμένουν δραστήρια.

Advertisements