Ο Κήπος – Εργαστήρι για την Αυτογνωσία & το Ευ Ζην εστιάζει στη (θεραπευτική) σύνδεση ανθρώπων και φύσης, συχνά με συνδετικό κρίκο την αφήγηση, αλλά και τις κοινωνικές δράσεις.

Με αφορμή την επικαιρότητα, διαβάζουμε σε πρόσφατη δημοσίευσή του:

Τα δέντρα μας χαρίζουν τη σκιά τους. Ορισμένα μας χαρίζουν τους καρπούς και τα φύλλα τους, τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, συχνά την ίδια την ύπαρξή τους – όταν μας ζεσταίνουν ή μας παρέχουν την πρώτη ύλη για τα έπιπλα και τη δόμηση των σπιτιών μας.

Μόνον αυτό;

Τα δέντρα μας χαρίζουν τον ίσκιο τους, μεταφέρουν το νερό από το εδώ στο εκεί μέσω των ριζών τους, προσκαλούν την ίδια τη βροχή. Κοντολογής, δεν υπάρχει ζωή δίχως τα δέντρα.

“Μόνον” αυτό;

Τα δέντρα κυριαρχούν σε αφηγήσεις και μύθους, συχνά μονοπωλούν αναμνήσεις της παιδικής μας (αλλά και ύστερης) ηλικίας, ζουν στα όνειρά μας και επιτρέπουν στην καρδιά και το νου ν’ αναπαυθούν. Τα δέντρα, λέει, κατοικούνται από τις Δρυάδες. Πολλοί τις φαντάζονται ως νύμφες έμπλεες νεότητας, δροσιάς και χάρης. Εγώ πάλι τις φαντάζομαι συχνά ως γριές – πλήρεις σοφίας κι αποφασιστικότητας, σαν τις γιαγιάδες των δύο φετινών φωτογραφιών από την Τουρκία και την Παλαιστίνη. Είναι χοντρές ή λεπτές, κοντές ή ψηλές, σχεδόν πάντοτε ζαρωμένες σαν τις σταφίδες. Πολλοί – συχνά ίσως και οι δικοί τους – τις προσπερνούν ως μωρές, ανάξιες λόγου, απομεινάρια ενός παρελθόντος που δεν τους αφορά. Γνωρίζουν όμως καλά οι γριές αυτές πως ν’ αγκαλιάζουν τα δέντρα: όπως οφείλει κανείς ν’ αγκαλιάζει την ίδια τη ζωή – παρά τη βία που χαρακτηρίζει το βίο στην εποχή μας (μιλήστε για πόλεμο ή “ανάπτυξη” – στο ίδιο συμπέρασμα θα καταλήξετε).

Οι γριές καταλαβαίνουν καλά, πως ό,τι απειλεί τα δέντρα απειλεί και την ίδια την ανθρώπινη ή μη ύπαρξη. Αντιλαμβάνονται καθαρά τη σύνδεση ανάμεσα στα δέντρα, τις κοινότητες κάθε μορφής ζωής (“ανάξιας” λόγου και μη).

Τα δέντρα συχνά σηματοδοτούν τόσο τους ήμερους, όσο και τους άγριους, ανήμερους, αυτοφυείς κήπους. Σηματοδοτούν το γεωγραφικό ανάγλυφο κάθε τόπου και άρα την αίσθηση ταυτότητας των ανθρώπων που το κατοικούν. Είμαστε τα πεύκα, οι δρυς, οι οξυές, τα πλατάνια, οι φουντωτές μηλιές και τα ποικίλα εσπεριδοειδή, οι κράταιγοι και οι κρανιές.

Τα δέντρα μας διδάσκουν την ετεροτροφία (Bousquet, 2022), πως από το θάνατο γεννιέται η ζωή, πως η αποδόμηση αποτελεί βασικό συστατικό της δημιουργικής δύναμης που μας επιτρέπει να θάλλουμε.

Τα δέντρα, όπως και κάθε τι έμβιο, ξυπνούν τις αισθήσεις. Μας καλούν για μια βαθύτερη επίγνωση της ενσώματης πραγματικότητάς μας. Των σωμάτων αυτών, ναι των δικών μας σωμάτων, που δεν ανήκουν μόνο σε αυτούς καθαυτούς τους κατόχους τους, αλλά αποτελούν παράλληες εκφάνσεις κι εκφράσεις του ίδιου του πλανήτη Γη. Ανήκουμε τόσο στον εαυτό μας, όσο και στον κόσμο. Είμαστε ο κόσμος (Mazis, 2002).

Τα δέντρα μας διδάσκουν τη φροντίδα σε βάθος χρόνου, αλλά και δεξιότητες συνύπαρξης (Hammarsten κ.ά., 2018). Τα δέντρα μας διδάσκουν την αλληλεγγύη και τη μέριμνα για τις επερχόμενες γενεές (Clayton & Opotow, 2003). Σπάνια φυτεύει κανείς ένα δέντρο έχοντας ως μοναδικό ορίζοντα αποκλειστικά τη δική του ύπαρξη. Τα δέντρα γεννούν κινήματα, όπως το κίνημα Chipko της Ινδίας κατά τη δεκαετία του ‘70, όπου οι γυναίκες αγκάλιαζαν τα δέντρα για να τα προστατέψουν από την κοπή (Shiva, 1988).

Η ψυχανάλυση αντιλαμβάνεται τα δέντρα ως μεταφορές της ανθρώπινης ύπαρξης ή ως αρχέτυπα, οι δε φαινομενολογικές προσεγγίσεις ως καθρεφτίσματα των καταχθόνιων, γήινων ή ουράνιων σφαιρών, ενώ η οικοψυχολογία ως μία εκ των πολλών εκφάνσεων ενός οικολογικού ασυνείδητου αλλά και ως δυνητικά πεδία δράσης – η προστασία των δέντρων γίνεται αντιληπτή ως παράλληλη διαδικασία θεραπείας του εαυτού (Clayton & Opotow, 2003). Εξ άλλου, όπως πολύ σωστά διατυπώνει η Julia Butterfly Hill – μια γυναίκα που έζησε στο θόλο της Λούνα, μιας σεκόγιας άνω των 1000 ετών, για διάστημα 738 ημερών, προκειμένου να την προστατέψει από την κοπή – “οι αποψιλώσεις αυτές συμβαίνουν στον πλανήτη, επειδή υφίστανται πρώτα απ’ όλα εντός των ανθρώπων”.

Τέλος, τα δέντρα ενσαρκώνουν την πολιτική. Όχι απλώς την αλληλοσύνδεση κοινωνικής και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, αλλά μια ιδιαίτερη πολιτική των φυτών (vegetal politics), όπου κεντρικά ζητήματα του ανθρώπινου βίου, όπως οι διαφορετικές πρακτικές του ανήκειν ανά τόπο και χρόνο, ξεπερνούν το ανθρώπινο μέτρο, αναδεικνύοντας τις συνεργατικές και συγκρουσιακές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και φυτών, αλλά και των κοινοτήτων που σχηματίζονται ανάμεσά τους (Head et al, 2014).

Οι γριές είναι βαθύτατα πολιτικές και βαθυστόχαστες στη “μωρία” τους. Ευάλωτες και για το λόγο αυτό πανίσχυρες. Πώς θα μπορούσαν να είναι κάτι διαφορετικό άλλωστε; Κουβαλούν στους ώμους τους όλη τη σοφία και την καλωσύνη των δέντρων.

Πηγές:

  • Bousquet, A. (2022). The Tree of Life Within Us: Origin & Evolution of Life, Philosophy of Nature & Mindfulness of the Human Body. Εκδόσεις Koadig – https://koadig.wordpress.com/
  • Clayton, S. & Opotow, S. (2003). Identity and the Natural Environment: The Psychological Significance of Nature. The MIT Press, Cambridge: MA.
  • Hammarsten, M., Askerlund, P., Almers, E., Avery, H. & Samuelsson, T. (2018). Developing Ecological Literacy in a Forest Garden: Children’s Perspectives. Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 19(3), 227-241.
  • Head, L., Atchison, J., Phillips, C. & Buckingham, K. (2014). Vegetal Politics: Belonging, Practices & Places. Social & Cultural Geography, 15(8), 861-870.
  • Mazis, G.A. (2002). Earthbodies: Rediscovering Our Planetary Senses. State University of New York Press, New York:NY.
  • Shiva, V. (1988). Staying Alive: Women, Ecology and Development. Zed Books, London, UK.

Πηγή: https://kipos.org.gr/ta-dentra-oi-gries/