You are currently browsing the tag archive for the ‘ιστορίες’ tag.
«Kάτω και γύρω από τις ιστορίες υπάρχουν άλλες ιστορίες. Το πιο πρόσφατο γεγονός στην επικαιρότητα δεν είναι συχνά παρά ένα στολίδι, φτιαγμένο να αποκρύπτει την ύπαρξη μιας ισχυρής κοινωνικής μηχανής που παράγει ιστορίες διαμορφώνοντας την κουλτούρα μας. Τα αφηγήματα αυτά τα ονομάζουμε «κυρίαρχα» ή «ιδεολογικές δομές» ή «μιμίδια» ή «μεταφορές με τις οποίες ζούμε» ή «πλαίσια». Όπως και να τα περιγράψουμε όμως, δεν παύουν να αποτελούν υπέρμετρα ισχυρές δυνάμεις. Και η κυρίαρχη κουλτούρα συνήθως φροντίζει να ενισχύει τις ιστορίες που τη στηρίζουν – υποστηλώματα που συχνά αποτελούν τα κάγκελα στο κλουβί κάποιου άλλου. Πολύ συχνά πρόκειται για ιστορίες που οφείλουμε να είχαμε διαλύσει. Ή για ιστορίες που είναι ήδη κατακερματισμένες, που έχουν καταστρέψει κι έχουν καταστραφεί και επιβιώνουν πέραν της ημερομηνίας λήξης τους. Στέκονται πάνω σε ένα βουνό από ανεξέταστες υποθέσεις.
[…]
Μέρους του έργου μιας εξαιρετικής αφηγήτριας είναι να εξετάζει τις ιστορίες που υποβόσκουν των ιστοριών που της ζητείται ν’ αφηγηθεί. Ίσως για να τις καταστήσει ορατές ή να απελευθερωθεί πλήρως από αυτές. Καταστρέψτε τις ιστορίες. Σε αυτό το είδος γραφής, η καταστροφή μπορεί να είναι μια εξίσου δημιουργική πράξη με τη δημιουργία.»
«Ποιές ιστορίες θ’ ακούσουμε και ποιές θα μοιραστούμε παραμένει πάντοτε δική μας επιλογή, αλλά εάν πρόκειται να ωριμάσουμε ως είδος, να υπάρξουμε ως υπεύθυνοι ενήλικες, τότε οι ιστορίες που μας υπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο, είναι εκείνες που ξυπνούν το πάθος μας.»
Ποταμός Λιμπόπο, Μοζαμβίκη
Στο άρθρο αυτό, ο βραβευμένος με το βραβείο Pulitzer ποιητής Robert Hass εφιστά την προσοχή μας στη δυνητική ανθεκτικότητα που παρουσιάζουν οι ποταμοί μέσα από τις ιστορίες και πέρα από κουλτούρες, τόπους και χρόνο.
Ένα βιβλίο με ιστορίες ποταμών, μας προσκαλεί, φυσικά, να αναλογιστούμε τη σχέση ανάμεσα στους ποταμούς και τις ιστορίες. Αποτελεί επίσης μια ευκαιρία να αναλογιστούμε την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα ποτάμια σ’ ολόκληρο τον κόσμο, γεγονός που αποτελεί επείγουσα αναγκαιότητα σ’ αυτό το σημείο της ιστορίας των σχέσεων του ανθρώπου με τη Γη.
Κι ένας τρόπος να ξεκινήσει κανείς θα ήταν με το προφανές, με το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής στη γη εξαρτάται από το γλυκό νερό. Καθώς η ορυκτή γη ονειρεύεται, γεννά τα σχήματα των οροσειρών και τις κοιλάδες, την έρημο και το δάσος, την τάιγκα και το λιβάδι και τα υψίπεδα και τα οροπέδια, σφυρηλατημένα από τη θέρμη του πυρήνα της. Λαμβάνουν την τελική τους μορφή μέσα από την προέλαση και την υποχώρηση των παγετώνων, καταλήγοντας σε ακτογραμμές και παραλίες από άμμο ή βότσαλα – σε κάθε της μορφή η γη διατρέχεται με ένα πολύπλοκο δίκτυο ροής νερού. Η εξιστόρηση της σχέσης μας με το νερό, ξεκινά υποθετώ, με την εκσκαφή τμημάτων από οστά κατά μήκος του ποταμού Awash στην Αιθιοπία και το υπόλειμμα μιας γνάθου δίπλα σε μια αρχαία λίμνη της Κένυας. Πρόκειται για τους Ardipithecus ramidus και Australopithecus anamemnsis: η ηλικία και των δυο υπολογίζεται περίπου στα 4,4 εκατομμύρια χρόνια. Κάποια στιγμή, 8 εκατομμύρια χρόνια πριν, ένα συνονθύλευμα ανθρωποειδών αναζητούσε την τροφή της στο χείλος της ίδιας λίμνης. Και το πιο πιθανό είναι, πως κάπου ανάμεσά τους, βρίσκονταν οι πρόγονοί μας. Η ανθρώπινη ζωή αναπτύχθηκε μάλλον ανάμεσα σε λίμνες και ποτάμια. Και το ίδιο μπορεί να ισχυριστεί κανείς με βεβαιότητα για τον ανθρώπινο πολιτισμό εν γένει – αναπτύχθηκε στον Τίγρη και τον Ευφράτη, στο Γάγγη, στο Γιανγτσέ και στο Νείλο.
Οι άνθρωποι πρέπει αρχικά να αξιοποιήσαν τους ποταμούς για πιουν, να πλυθούν και να βρουν φαγητό, ψαρεύοντας στα ρηχά και κυνηγώντας όσα ψάρια και θηλαστικά πλησίαζαν κι αυτά τις όχθες για να ξεδιξάσουν. Πιθανά, το ψάρεμα και το κυνήγι με την αξιοποίηση κορμών που επέπλεαν στο νερό, τους οδήγησε στην κατασκευή των πρώτων πλεούμενων, κάτι που με τη σειρά του επέτρεψε την κινητικότητα του είδους μας. Η γεωργία αναπτύχθηκε επί των πλούσιων ιζημάτων που δημιουργούνταν από τις πλημμύρες στα πεδινά. Και σύντομα, παύοντας να μεταναστεύουν για να μπορέσουν να καλλιεργήσουν τη γη, έφτιαξαν τα εργαλεία που θα τους επέτρεπε να τιθασεύσουν τη δύναμη του νερού με την κατασκευή νερόμυλων και φραγμάτων. Η τεχνολογία της άρδευσης υπολογίζεται περίπου στα 3 εκατομμύρια χρόνια. Και για να έχετε μια ένδειξη της πίεσης που έχουν ασκήσει τα ανθρώπινα όντα στα ποτάμια συστήματα κατά τις τελευταίες εκατονταετίες της ιστορίας τους, αρκεί να σας πω ότι ήδη το 1900, αρδεύονταν κατά μήκος και πλάτος του πλανήτη 40 εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμης γης. 40 εκατομμύρια εκτάρια μέσα σε τρεις χιλιάδες χρόνια. Το 1993, αρδεύονταν πλέον 248 εκατομμύρια εκτάρια.
Οι καταποντισμένες αρχαιότητες στο Νείλο (μετά το Φράγμα του Ασουάν) χρειάστηκε να μεταφερθούν αλλού για να διασωθούν.
Ένα χαρακτηριστικό του 20ου αιώνα είναι επίσης το γεγονός ότι σε ό,τι αφορά τους τρόπους μετακίνησης, είτε για για εργασιακούς λόγους είτε για ψυχαγωγία, οι ποταμοί έχουν σε μεγάλο βαθμό αντικατασταθεί από αυτοκινητοδρόμους, σιδηροδρόμους και εναέριες συγκοινωνίες. Πριν από 150 χρόνια, οι επικές εξιστορήσεις της εφαρμοσμένης μηχανικής αφορούσαν τη δημιουργία καναλιών, όπου ένα ποτάμιο ή θαλάσσιο σύστημα συνδεόταν με ένα άλλο: του Παναμά και του Σουέζ. Οι δεξαμενές ανυψώσεως από το ένα κανάλι στο άλλο – για παράδειγμα το κανάλι Erie και το εκτεταμμένο σύστημα καναλιών των ποταμών στην Αγγλία – ανήκουν πλέον στην κατηγορία ενός γραφικού τουρισμού περιορισμένου ενδιαφέροντος. Οι ιστορίες του 20ου αιώνα είχαν να κάνουν με τεράστια φράγματα, εθνικισμό και οικονομική ανάπτυξη, αλλά πάνω απ’ όλα με το κύρος που προσδίδει η κατασκευή τους.
Οι ποταμοί πλέον μας προμηθεύουν με το 20% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ισχύος, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας παράγεται μέσω μεγάλων εκτεταμμένων, οικολογικά – και συχνά και πολιτισμικά – καταστροφικών φραγμάτων. Το προς αποπεράτωση Φράγμα των Τριών Φαραγγιών στον Ποταμό Γιανγτσέ, δεν αποτελεί παρά το πιο πρόσφατο επεισόδειο μιας τεχνολογικής κουλτούρας φαουστιανής υφής, η οποία πλήττει τους ποταμούς της Γης.
Παρόλα αυτά, τα ονόματά τους εξακολουθούν να μας μαγεύουν — Αμαζόνιος, Κόνγκο, Μισσισιπής, Νίγηρας, Ντε λα Πλάτα, Βόλγας, Τίβερης, Σηκουάνας, Γάγγης, Μεκόνγκ, Ρήνος, Κολοράντο, Μαρν, Ορινόκο, Ρίο Γκράντε — κι ας έχουν εξαφανιστεί οι ίδιοι οι ποταμοί από τις συνειδήσεις του σύγχρονου κόσμου. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Περίληψη
Το παρακάτω κείμενο εξετάζει τα πλεονεκτήματα της αφήγησης ιστοριών στη θεραπεία, ειδικότερα εάν πρόκειται για θεραπεία που αξιοποιεί τη δημιουργικόητα και την τέχνη. Διερευνεί τον τρόπο με τον οποίο η δημιουργικότητα και η δημιουργική διαδικασία αποτελούν βασικά στοιχεία της αφήγησης και πως – όσο περισσότερο εμπεριέχει κανείς τη δημιουργικότητα – αυξάνεται η δυναμική του πελάτη για μάθηση κι ανάπτυξη. Παρέχονται τρία διαφορετικά παραδείγματα για περιγραφή και σύγκριση, κατά τα οποία διαγράφονται οι διαφορετικοί τρόποι ένταξης της αφήγησης. Τα δύο από αυτά αξιοποιούν την Αφηγηματική Τεχνική Αξιοποίησης των Ζώων (Animal Attribution Story Telling Technique – AASTT) και τη Μέθοδο Απεικόνισης του Εαυτού ως Δέντρο (Tree Theme Method – TTM). Το άρθρο δεν επιχειρεί να καλύψει όλες τις διαστάσεις και δυνατότητες που παρέχει η αφήγηση, αλλά επιχειρεί να επικεντρώσει στους τρόπους με τους οποίους εμπλέκεται η δημιουργικότητα στην αφηγηματική διαδικασία κατά τις θεραπευτικές συνεδρίες, παρέχοντας μία ευρύτερη εστίαση στην έννοια της αφήγησης.
Λέξεις-κλειδιά: δημιουργικότητα, δημιουργική διεργασία, αφήγηση, αφήγημα, Αφηγηματική Τεχνική Αξιοποίησης των Ζώων, Μέθοδος Απεικόνισης του Εαυτού ως Δέντρο.
έργο του Kurt Schwitters
Εισαγωγή
Συχνά, αντιλαμβανόμαστε τη δημιουργικότητα ως ένα ταλέντο με το οποίο γεννιούνται οι λίγοι εκλεκτοί. Πρόκειται για ένα παράξενο και μοναδικό δώρο, στο οποίο κανείς άλλος δε διαθέτει πρόσβαση. Τη δημιουργικότητα, την αντιμετωπίζουμε επίσης συχνά ως εμπορεύσιμο αγαθό, μια επιπλέον μορφή ψυχαγωγίας προκειμένου να προκαλέσει κανείς τις αντιδράσεις ενός κοινού. Η δημιουργικότητα μπορεί να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη ζωή ενός ανθρώπου, καθώς καθίσταται θεμελιώδης στο πως ορίζει ένας άνθρωπος την έννοια του εαυτού του. Και αντιθέτως, μπορεί ν’ αποτελεί κάτι που ένας άλλος άνθρωπος φοβάται. Διότι γι’ αυτόν εκπροσωπεί τον κίνδυνο και την αποτυχία. Ο άλλος αυτός άνθρωπος, ενδέχεται να μην διαθέτει την παραμικρή συναίσθηση των τρόπων με τους οποίους αξιοποιεί τη δημιουργικότητα στη ζωή του ή πως την αντιλαμβάνεται ή την επικοινωνεί.
Η αφήγηση αποτελεί μια πρακτική, η οποία είναι διαχρονική σε όλες τις κουλτούρες και στο χρόνο. Για την ακρίβεια, ορίζει την κουλτούρα και το χρόνο, διότι αποτελεί το μέσο δια του οποίου μαθαίνουμε για την κουλτούρα μας και το παρελθόν. Ο τρόπος με τον οποίο αφηγούμαστε ιστορίες χαρίζει ενορατικότητα στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας, αλλά και τα γεγονότα που έχουμε βιώσει. Αφηγούμαστε τις ιστορίες με μία γλώσσα, η οποία δεν αποτελείται μόνο από λέξεις, αλλά και συγκεκριμένα σύμβολα ή έννοιες αναγνωρίσιμες σε αυτούς που ακούν μια ιστορία (van Nijnatten, 2007). Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο εντός του πλαισίου που παρέχει μία συγκεκριμένη χώρα, πόλη, εποχή, γεγονός ή η σχέση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους με κοινό τρόπο κατανόησης. Ενδέχεται μάλιστα, η γλώσσα με την οποία αφηγούμαστε μια ιστορία να διαφοροποιείται πολύ ή λίγο, από τον έναν άνθρωπο στον άλλο, ακόμα και αν διαφορετικοί άνθρωποι μοιράζονται κοινές αντιλήψεις.
Επίσης, οι ιστορίες οργανώνονται ή δομούνται με διαφορετικούς τρόπους. Η δυτική κουλτούρα συχνά δομεί τις ιστορίες βάσει μιας ξεκάθαρης γραμμικής εξέλιξης του χρόνου, ενώ άλλες κουλτούρες ενδέχεται να μην ακολουθούν χρονολογική σειρά για τις ιστορίες τους. Η δυτική κουλτούρα επίσης, αντιλαμβάνεται την ιστορία ως ένα σύνολο, εντός του οποίου ένας χαρακτήρας παραμένει ίδιος κατά τη διάρκειά της, ενώ διατρέχει διαφορετικούς τόπους και γεγονότα (van Nijnatten, 2007). Επειδή τα παιδιά διδάσκονται να περιμένουν από τις ιστορίες ν’ ακολουθούν αυτές τις συγκεκριμένες δομές, μαθαίνουν επίσης να ακολουθούν τις ίδιες δομές και οι ζωές και οι ιστορίες τους. Καθώς αυτά τα παιδιά μεγαλώνουν, συνεχίζουν να διδάσκονται ότι υπάρχει η προσδοκία οι ιστορίες αυτές οργανώνονται με συγκεκριμένο τρόπο κι έτσι θα επιχειρήσουν να οργανώσουν τις ζωές τους, τα βιώματά τους και την ταυτότητά τους με παρόμοιο τρόπο. Αν δεν το καταφέρουν, τότε ενδέχεται να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως διαφορετικούς ή να πιστεύουν ότι κάνουν κάποιο λάθος, ανησυχώντας ότι οι άλλοι γύρω τους δεν θα τους καταλάβουν (van Nijnatten, 2007).
Άλλα τυπικά χαρακτηριστικά της αφήγησης στη δυτική κουλτούρα συμπεριλαμβάνουν μια αρχή, μια μέση κι ένα τέλος, καθώς και την ανάγκη για ένα είδος νοήματος ή διδάγματος πίσω από την ιστορία. Αυτό συνομιλεί με την εγγενή τάση μας να δίνουμε ένα νόημα στη ζωή μας ή σχηματοποιεί τόσο αυτή την τάση, όσο και όσα συμβαίνουν εντός της. Οι ιστορίες μπορεί να εστιάζουν σε μια συγκεκριμένη θεματολογία ή ένα συγκεκριμένο συναίσθημα και μπορεί να ειπωθούν με αισιόδοξο ή απαισιόδοξο τρόπο. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι ν’ αφηγηθεί κανείς μια και μόνο ιστορία. Κατανοώντας τα αυτά, αποκτάμε ένα ισχυρό εργαλείο, το οποίο μπορεί να αξιοποιθεί για να καταλάβουμε τους άλλους ανθρώπους ή τις άλλες κουλτούρες και ν’ αλληλεπιδράσουμε μαζί τους. Η κατανόηση αυτή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μας βοηθήσει να επανεπεξεργαστούμε τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε την ιστορία της ζωής μας.
Τώρα, σίγουρα η δημιουργικότητα παίζει ένα ρόλο στις φανταστικές ιστορίες ή στις ιστορίες που εμπεριέχουν μεταφορές, αλλά αν λάβει κανείς ότι μία και μόνο ιστορία μπορούμε να την αφηγηθούμε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η αφήγηση μιας ιστορίας συνεπάγεται ένα βαθμό δημιουργικότητας. Όταν εναγκαλίζεται κανείς τη δημιουργικότητα, τότε η αφήγηση μπορεί να μετατραπεί σε θεραπευτικό εργαλείο. Η δημιουργική διεργασία της σχηματοποίησης των χαρακτήρων, των τόπων και των γεγονότων επιτρέπει στον αφηγητή να επιλέξει τι θα αποκαλύψει για τους χαρακτήρες, τους τόπους και τα γεγονότα. Του δίνει τη δυνατότητα να αποστασιοποιηθεί από την ιστορία του, εφόσον αφορά μια προσωπική εμπειρία. Η επιλογή να αφηγηθεί κανείς μια ιστορία σε τρίτο αντί για πρώτο πρόσωπο μπορεί να ενισχύει εξίσου αυτή τη διαδικασία αποστασιοποίησης.
Μπορούμε να δούμε τη δημιουργικότητα σαν ένα τρόπο για να κατεβάζει κανείς ιδέες ή σαν ένα τρόπο να παράγει κανείς λύσεις ως προς τις ιδέες αυτές. Η δημιουργική διάσταση της αφήγησης επιτρέπει της επιτρέπει να παραμένει ανοιχτή σε διαφορετικές πιθανότητες, δημιουργώντας ενεργά λύσεις σε προκλήσεις ή προσφέροντας εξηγήσεις για συγκεκριμένες πράξεις. Υπάρχουν πολλοί τρόποι προσέγγισης της αφήγησης εντός ενός θεραπευτικού πλαισίου. Ο θεραπευτής ενδέχεται να επιλέξει να εστιάσει περισσότερο στην αφήγηση των βιωμάτων ενός πελάτη ή σε φανταστικές ιστορίες ή ιστορίες με συμβολική γλώσσα. Όπως και να ‘χει, ο πελάτης θα δώσει ενδείξεις των τρόπων με τους αντιλαμβάνεται τα διαφορετικά ζητήματα και σκέφτεται, οι οποίες ενδέχεται να του προκαλέσουν συγκεκριμένα συναισθήματα. Η ίδια η αφήγηση καθαυτή, προσφέρει μια βάση κατανοητή και δομημένη για τους πελάτες εκείνους που ενδεχομένως αποθαρρύνονται από λιγότερο δομημένες μορφές έκφρασης. Ο θεραπευτής οφείλει να αξιοποιήσει αυτή τη γνώση και να εργαστεί με αφηγηματικές δομές και θεματικές που είναι πολύ οικείες στον πελάτη ή είναι σε θέση να δημιουργήσουν τρόπους που θα διδάξουν τον πελάτη πως θα απομακρυνθεί από το συνηθισμένο τρόπο με τον οποίο αναστοχάζεται ιδέες και βιώματα.
Θα παρουσιάσω τρία παραδείγματα με περιστατικά όπου αξιοποιείται η αφήγηση με θεραπευτικό τρόπο. Τα τρία αυτά παραδείγματα προσφέρουν μόνο μια φευγαλέα αίσθηση των πολλών τρόπων ένταξης της αφήγησης στη θεραπευτική διεργασία. Σε κάθε ένα από τα παραδείγματα αυτά, η αφήγηση αποτελεί την κύρια πρακτική της συνεδρίας, υπάρχουν όμως πολλοί άλλοι τρόποι επίσης όπου η αφήγηση ενδέχεται να ενταχθεί σε μικρότερο βαθμό, συνδυαζόμενη με άλλες τεχνικές οι οποίες αποτελούν ίσως το κύριο πλαίσιο των συνεδριών. Το πρώτο παράδειγμα αφορά την Αφηγηματική Τεχνική Αξιοποίησης των Ζώων ενταγμένη σε ένα πλαίσιο οικογενειακής θεραπείας. Το δεύτερο παράδειγμα αφορά τη Μέθοδο Απεικόνισης του Εαυτού ως Δέντρο, όπως αξιοποιείται στο πλαίσιο συνεδριών εργοθεραπείας. Το τρίτο αποτελεί τους δικούς μου αναστοχασμούς καθώς πειραματίζομαι με τις διατροπικές μεταβιβάσεις γύρω από την αφήγηση.
Αφηγηματική Τεχνική της Αξιοποίησης Ζώων
Η Arad (2004) περιγράφει την Αφηγηματική Τεχνική της Αξιοποίησης Ζώων ως ένα τύπο οικογενειακής παιγνιοθεραπείας. Η οικογενειακή παιγνιοθεραπεία ενδέχεται να συμπεριλαμβάνει τεχνικές όπως οι συνεντεύξεις με μαριονέτες, η αφήγηση και η χρήση παιδικών ζωγραφιών. Η Αφηγηματική Τεχνική Αξιοποίησης Ζώων, στην περίπτωση αυτή, επιτρέπει μεγαλύτερα περιθώρια για φαντασία και δημιουργικότητα, καθώς αποτελεί μια ανοιχτή διαδικασία και δεν αξιοποιεί αντικείμενα, οπότε οι ιδέες προέρχονται αποκλειστικά από τη φαντασία των μελών της οικογένειας. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί τμήμα εκπαιδευτικού εγχειριδίου για κοινωνικούς επιστήμονες, στο πλαίσιο δημιουργίας κοινωνικών συνεταιρισμών από τους Ρομά (και για τους Ρομά) στη Ρουμανία.
[…] Οι Ρομά συχνά κατηγορούνται για την αδιαφορία τους προς την εκπαίδευση και κατά προέκταση τη μόρφωση. Οφείλει όμως να θέσει κανείς ένα ερώτημα εδώ: ποιά εκπαίδευση; Και βέβαια ένα δεύτερο: υπάρχει μόνο μια μορφή εκπαίδευσης; Επιδίωξη του παρόντος κεφαλαίου δεν είναι να διαγράψει κανείς την ανάγκη για εκπαίδευση, έτσι όπως τη θέτει το θεσμικό σύστημα, διότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αποκλεισμό των Ρομά από βασικές διεργασίες κοινωνικής συμμετοχής και ενδυνάμωσης. Είναι όμως παράλληλα λανθασμένο να περιγράφει κανείς έναν τρόπο προσέγγισης στην εκπαίδευση ως το μοναδικό δόκιμο και είναι τελείως διαφορετικό να δηλώνει κανείς ότι “οι Ρομά δίνουν έμφαση σε εναλλακτικές διαδικασίες εκπαίδευσης”, από το να δηλώνει ότι “δεν ενδιαφέρονται για μάθηση γενικά”. Η πρώτη δήλωση προϋποθέτει αναγνώριση των δεξιοτήτων του Άλλου, ενώ η δεύτερη σε αντίθεση του αρνείται κάθε δεξιότητα ή και προθυμία για μάθηση.
Μαθαίνει κανείς παρατηρώντας, παίζοντας ως παιδί, συμμετέχοντας σε κοινές δραστηριότητες με άλλους. Μαθαίνει επίσης μέσω της προφορικής γλώσσας. Η προφορικότητα επιτρέπει σε ιστορίες να ειπωθούν και να μεταφερθούν από γενιά σε γενιά, συναισθήματα να εκφραστούν, ταυτότητες να εμπεδωθούν και γλωσσικές δεξιότητες και συμβολικές έννοιες να αναπτυχθούν. Οι προφορικές παραδόσεις ισοδυναμούν σε αξία με τις ιστορικές καταγραφές των γεγονότων, καθώς εκφράζουν αντιλήψεις και αξίες μέσα από την υποκειμενικότητά τους.
Η έμφαση στο γραπτό λόγο και την ικανότητα γραφής ως τη μοναδική μορφή αξιόλογης, ‘σοβαρής’ ιστορικής καταγραφής αποτελεί χαρακτηριστικό του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Παρόλο που πλέον τις τελευταίες δεκαετίες δίνεται έμφαση στις προφορικές ιστορίες και τον πλούτο που εμπεριέχουν (κυρίως από τους σύγχρονους ιστορικούς, ανθρωπολόγους και λαογράφους), η (κατα)γραφή τείνει να παραγκωνίζει σημαντικά άλλες συμπληρωματικές παραδόσεις. Η εξιστόρηση γεγονότων, παραμυθιών και μύθων όμως, όπως και το τραγούδι, είναι εξίσου σημαντικά, καθώς καταγράφουν διαστάσεις της πνευματικότητας ενός λαού, την κοινωνική του ζωή και τους κανόνες ή τα ήθη που τη διέπουν. Κάθε φορά ρέουν, αναπτύσσονται δυναμικά, καθώς η παράδοση δεν αποτελεί στατική απεικόνιση σε μουσείο, αλλά τρόπους συνδιαλλαγής του παρόντος με το παρελθόν.
Η προφορικότητα, εισάγει το βίωμα της εμπειρίας ως σημαντικό παρανομαστή της καθημερινότητας. Επίσης, η προφορικότητα προϋποθέτει τη συμμετοχή των πολλών, σε αντίθεση με τον εγγράματο π.χ. το μυθιστοριογράφο, που απομονώνεται κατά μία έννοια προκειμένου να δημιουργήσει, διεκδικώντας την ιδιοκτησία του παραγόμενου πολιτισμικού προϊόντος. Παρατηρείστε τους όρους που χρησιμοποιούνται εδώ: παραγόμενο πολιτισμικό προϊόν. Έξαφνα, η ιστόρηση και η τέχνη, μετατρέπονται σε αντικείμενα συνδιαλλαγής, σε εμπόρευμα. Στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης αντικειμενικότητας, χάνεται η εναπόθεση πολλαπλών αφηγήσεων της πραγματικότητας και η συλλογική συνδημιουργία.
Η έμφαση στην καταγραφή της εμπειρίας ως μονόδρομο προς την εγκυρότητα αποτελεί γνώρισμα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Ακόμα και η ψυχαγωγία ή τα ταξίδια, στερούνται εγκυρότητας και άρα του δικαιώματος να έχουν υπάρξει, εάν δεν έχουν καταγραφεί φωτογραφικά ή αλλιώς. Η γραπτή ή οπτικοακουστική μαρτυρία ταυτίζεται με τη μοναδική έγκυρη καταγραφή της ύπαρξης. Αντίθετα, “η εμπειρία έχει ξεπέσει σε αξία και συνεχίζει να πέφτει στο απύθμενο” (Benjamin, 1996:39). Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
«Blue Monkeys, N.9-Study N.4» του Steve Bogdanoff
Ένας πλανόδιος πωλητής καπέλων, έπεσε ένα μεσημέρι να ρίξει τον υπνάκο του κάτω από ένα δέντρο. Όταν ξύπνησε ανακάλυψε έντρομος ότι μια αγέλη πιθήκων είχε βουτήξει όλα τα καπέλα του, και τα είχε ανεβάσει στο δέντρο. Tσαντισμένος και σε απόγνωση, έμεινε λίγη ώρα κοιτώντας την πραμάτεια του στα χέρια των πιθήκων. Kι ύστερα, ρίχνοντας κατάρες στην ατυχία του, έβγαλε το καπέλο που φόραγε και το βρόντηξε θυμωμένος στο χώμα. Oι πίθηκοι που όλη την ώρα τον χάζευαν από ψηλά, με την έντονη τάση τους για μίμηση, πέταξαν κι αυτοί τα καπέλα με δύναμη κάτω. O άνθρωπός μας έτρεξε και τα μάζεψε και σώθηκε.
Kαμιά πενηνταριά χρόνια αργότερα, ο εγγονός του, που επίσης πούλαγε καπέλα, άφησε το εμπόρευμά του κάτω απ’ το δέντρο και την έπεσε κι αυτός για ύπνο. Kακώς, κάκιστα: όταν ξύπνησε τα καπέλα είχαν κάνει φτερά. Σήκωσε θυμωμένος το κεφάλι και είδε τα καπέλα του στα χέρια και στα κεφάλια των πιθήκων πάνω στο δέντρο. Πάνω στην απελπισία του θυμήθηκε την ιστορία που του είχε διηγηθεί ο παππούς του. Έτσι έβγαλε το καπέλο που φορούσε και το χτύπησε με δύναμη στο χώμα. Έμεινε έκπληκτος όμως που κανένας πίθηκος δεν έκανε το ίδιο. Mόνο ένας κατέβηκε απ’ το δέντρο. Έτρεξε, βούτηξε το καπέλο που ήταν στο χώμα, πλησίασε τον νεαρό πιλοπώλη που είχε μείνει άναυδος, του έριξε ένα ξεγυρισμένο χαστούκι, και φεύγοντας του φώναξε: «νομίζεις ότι μόνο εσύ έχεις παππού;».
Πηγή: http://www.sarajevomag.gr/entipa/teuhos_34/i34_p19_hat.html
Seeds of Our Ancestors, Seeds of Life (Οι Σπόροι των Προγόνων μας, οι Σπόροι της Ζωής)
Μια μέρα, καθώς ο δάσκαλος και οι μαθητές του ξεκινούσαν τον απογευματινό διαλογισμό τους, η γάτα που ζούσε στο μοναστήρι άρχισε να κάνει τόσο θόρυβο που η προσοχή όλων αποσπάστηκε. Έτσι, κατά τη διάρκεια εκείνου του απογεύματος, ο δάσκαλος διέταξε να δέσουν τη γάτα. Χρόνια μετά, όταν ο δάσκαλος είχε πλέον πεθάνει, οι μαθητές συνέχιζαν να δένουν τη γάτα όταν διαλογίζονταν. Και όταν τελικά πέθανε και η γάτα, ήρθε διαταγή να φέρουν μια άλλη στη θέση της, για να δένεται ακριβώς όπως και η πρώτη. Αιώνες αργότερα, οι μαθητές της συγκεκριμένης πρακτικής διαλογισμού που στηριζόταν στη διδασκαλία εκείνου του πνευματικού δασκάλου, έγραφαν διατριβές για τη θρησκευτική σημασία που έχει το δέσιμο μιας γάτας όταν θέλει κανείς να προχωρήσει στην πρακτική του διαλογισμού.
Αναδημοσιεύω το παρακάτω κείμενο από τον Παραλληλογράφο. Πρόκειται για μια ανάλυση της Rossela Lorenzi συνοδευμένο από κείμενο της Koulas (η μετάφραση του αρχικού κειμένου είναι της ιδίας):
Μια νέα μελέτη εισηγείται ότι οι καλλιτέχνες της Παλαιολιθικής Εποχής χρησιμοποιούσαν τεχνικές παρόμοιες με αυτές των κινουμένων σχεδίων (cartoons), για να δώσουν την εντύπωση ότι άγρια θηρία κάλπαζαν (σ.μ.: με τριποδισμό, όπως τα άλογα, πατώντας ένα πόδι κάθε στιγμή μόνο ένα πόδι στη γη) ή έτρεχαν στους τοίχους σπηλαίων.
Στην έκθεσή τους στο τεύχος Ιουνίου του Antiquity (Αρχαιότητα), ο αρχαιολόγος Marc Azéma του Πανεπιστημίου της Τουλούζης – Le Mirail (Γαλλία) και ο ανεξάρτητος Γάλλος καλλιτέχνης Florent Rivère υποστήριξαν ότι περίπου 30.000 χρόνια πριν, καλλιτέχνες της Παλαιολιθικής εποχής χρησιμοποίησαν “εφέ κίνησης” (animation) στις ζωγραφιές τους. Για να αποδώσουν την κίνηση, την αποδόμησαν σε διαδοχικές εικόνες.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό θα εξηγούσε τα πολλαπλά κεφάλια ή άκρα σε μερικές ζωγραφιές. “Ο Προϊστορικός άνθρωπος προανήγγειλε ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της οπτικής αντίληψης, την εμμονή του αμφιβληστροειδούς (retinal persistence), έγραψαν οι Azéma και Rivère. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Αναδημοσιεύω από την ιστοσελίδα «Ένας Άλλος Κόσμος Είναι Εδώ». Πρόκειται για ένα κείμενο του Σ. Βογιατζή:
yyxc
Οι άνθρωποι είμαστε κατ’ εξοχήν αφηγηματικά όντα: oνειρευόμαστε με ιστορίες, ονειροπολούμε με ιστορίες, θυμόμαστε, προσδοκούμε, ελπίζουμε, απογοητευόμαστε, πιστεύουμε, αμφιβάλλουμε, σχεδιάζουμε, αναθεωρούμε, κριτικάρουμε, κατασκευάζουμε, κουτσομπολεύουμε, μαθαίνουμε, μισούμε και αγαπάμε με ιστορίες».
Γκάελς Μάρντιν
Οι ιστορίες συνδέονται με την αρχέγονη ανάγκη κάποιου να γνωρίσει τον κόσμο. Οι Κέλτες έλεγαν πως μόνο οι παραμυθάδες μπορούν να γίνουν δάσκαλοι και στην Ινδία η αφήγηση ιστοριών είχε τελετουργικό χαρακτήρα καθώς, μέσω αυτής οι άνθρωποι προσέγγιζαν το θείο. Στην αρχαία Ελλάδα ο ρόλος του μύθου ήταν ν’αφυπνίζει τον άνθρωπο, να ξεδιαλύνει το σκοτάδι που εμποδίζει την εσωτερική του όραση και να τον βοηθάει να βλέπει τα πράγματα έτσι όπως πραγματικά είναι. Οι Αβορίγινες πίστευαν πως οι ιστορίες ισοδυναμούν με το ζωντάνεμα κοινών εμπειριών και για τους Ινδιάνους της Β. Αμερικής, η προφορική αφήγηση των ιστοριών εξασφάλιζε τη συνέχεια της παράδοσής τους. Η αφήγηση υπήρχε από καταβολής κόσμου. Πολύ πριν το ανθρώπινο είδος επινοήσει τη γραφή και κατακτήσει λίγο λίγο το αλφάβητο όλοι διηγούνταν σε όλους και όλοι άκουγαν αυτό που έλεγε ο άλλος. Eγγενείς ιδιότητες στον άνθρωπο από καταβολής κόσμου είναι η διάθεση για διαρκές ονειροπόλημα, η ευχαρίστηση από το λογοπαίγνιο, το πάθος να ψεύδεσαι δίχως κέρδος, αλλά μόνο και μόνο επειδή η περιγραφή της αλήθειας θα ήταν πολύ βαρετή.
Σε όλες τις κουλτούρες η αφήγηση ιστοριών είχε ξεχωριστή θέση, καθώς μέσω αυτών υφαίνονταν ο ιστός που ενώνει το συλλογικό υποσυνείδητο…οι ίδιες οι ιστορίες είναι τα νήματα που συνδέουν τις ζωές των ανθρώπων. Είναι εκπληκτικό πως λαοί που δεν είχαν καμία γεωγραφική ή πολιτισμική σχέση μεταξύ τους, μοιράζονται παρόμοιες ιστορίες, έχουν κοινούς μύθους και μαθαίνουν τον κόσμο μέσα από κοινά παραμύθια. Αυτό σημαίνει πως ο ανθρώπος έχει κοινή μοίρα, κοινές συνιστώσες αισθημάτων διαφεντεύουν την ύπαρξή του και βαθειές ανθρώπινες αλήθειες του καθενός βρίσκουν απήχηση τις αλήθειες κάποιου άλλου. Όσο και αν τα κράτη, τα συστήματα και η εκπαίδευση προσπαθούν να οριοθετήσουν την ταυτότητά μας, να ορίσουν τον τρόπο που αισθανόμαστε, όλοι άνθρωποι ανεξαρτήτου χρώματος, θρησκείας, κοινωνικού στρώματος θα συνεχίζουν να γελάνε, να κλαίνε, να υποφέρουν και να ελπίζουν με τον ίδιο τρόπο, με την ίδια ένταση, με την ίδια ζωντάνια, με τις ίδιες ιστορίες. Οι ιστορίες κάνουν εφικτή την επικοινωνία των διαφορετικών ψυχών, ξεπερνούν πολιτισμικές καταβολές και συνδέουν τους ανθρώπους με τα βαθύτερα αισθήματά τους, με την πιο μύχια ανθρώπινη ανάσα, διακηρρύσοντας σθεναρά πως δεν υπάρχουν διαχωρισμοί και ότι όλοι οι άνθρωποι έιναι αδέλφια.
Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα, η επιθυμία να αφηγηθούμε ιστορίες πηγάζει από την εγγενή ανθρώπινη ανάγκη να δώσει νοήμα και μορφή σε αυτόν τον ακατάληπτο κόσμο που μας περιβάλλει. Η ζωή φαίνεται να αποτελείται από άλογες συνδέσεις ασύμβατων γεγονότων και η δημιουργία ιστορίων είναι η απόπειρα να δώσουμε νόημα σε αυτές τις παράδοξες αλληλουχίες. Υπάρχει έντονη η ανάγκη για συνάφεια, επειδή οι άνθρωποι στην ουσία κατανοούν λίγους μόνο από τους συσχετισμούς μεταξύ των πραγμάτων ενώ από την αλλή οι σκόρπιες εντυπώσεις αυξάνονται σχεδόν πληθωριστικά. H γνωσιακή μας μάθηση είναι περισσότερο αποτέλεσμα μιας ασυνείδητης σάρωσης και μη ελέγξιμων μηχανισμών που λειτουργούν στο παρασκήνιο, παρά αποτέλεσμα αυτεπίγνωσης και συνειδητών επιλογών. Με λίγα λόγια φοράμε το κοστούμι ενός ακατανόητου εαυτού, ζώντας σε έναν ακατάληπτο κόσμο, λαμβάνοντας αντιφατικά και παράδοξα σινιάλα που καλούμαστε να ερμηνεύσουμε. Η ανάγκη λοιπόν για ιστορίες γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική, γιατί σε αυτές υπάρχει κάποιος που τις διηγείται, που βάζει τα πράγματα σε τάξη και μας δημιουργεί την ιδέα πως ακόμη μπορούμε να επέμβουμε στην ίδια μας τη ζωή…γιατί οι ιστορίες αυτό ακριβώς κάνουν, επιβεβαιώνουν ότι είμαστε ικανοί να ορίζουμε τη ζωή μας. Όλος ο κόσμος -αν παρατηρήσει κανείς- είναι η εξιστόρηση μιας ιστορίας. Από τη Βίβλο μέχρι τα παραμύθια, οι αφηγητές πλέκουν τη μαγιά του υπαρκτού κόσμου με τις πάραδοξες αλληλουχίες του και βοηθούν τον άνθρωπο να καταπολεμήσει τους φόβους που πηγάζουν από αυτόν τον χαοτικό κόσμο που τον περιβάλλει, πως ο ίδιος δεν είναι παρά ένα ασήμαντο ον, οπλισμένο με συνείδηση και αντίληψη, χαμένο σε ένα σύμπαν που ξεπερνάει κάθε φαντασιώσή του. Οι ιστορίες συνυφασμένες με τους αλλόκοτους ιστούς που ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων, δημιουργούν την αναγκαία ψευδαίσθηση ότι η ζωή μας έχει νόημα, ότι είμαστε σε θέση να καταλάβουμε «τί συμβαίνει», παραμυθιάζοντας τους εαυτούς μας με τον πιο ειλικρινή τρόπο, πλανεύοντας τη συνείδησή μας με αλήθειες. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Ο Αυλητής του Χάμελιν, σε εικονογράφηση του Patrick Hiatt
Όταν οι κάτοικοι του Χάμελιν αρνήθηκαν να πληρώσουν το ποσό που είχαν υποσχεθεί στον αυλητή, ο τελευταίος οδήγησε τα παιδιά του χωριού μακρυά μαγεύοντάς τα με τη μουσική του. Πρόκειται για ένα κομβικό σημείο αυτής της γνώριμης ιστορίας καθώς μας παρέχει τη δυνατότητα βαθύτερης γνώσης. Πρόκειται ταυτοχρόνως για ένα σχόλιο ως προς τις κοινωνικές αξίες, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα οικογενειακής τραγωδίας, αλλά και μία περιγραφή προσωπικής ψυχολογίας. Τα λαϊκά παραμύθια αποτελούν μια μορφή λογοτεχνίας που παρέχει συμπυκνωμένη γνώση, όπου με κάθε ανάγνωση αποκτά κανείς πρόσβαση σε όλο και περισσότερη πληροφορία. Αναστοχαζόμενοι τις ιστορίες που ακούσαμε κατά την παιδική μας ηλικία, μπορούμε να μάθουμε πολλά. Το πιο πιθανό είναι ότι μαγικοί χαρακτήρες όπως ο Αυλητής του Χάμελιν, ο βάτραχος που μιλά και η νεράιδα-νονά θα παραμείνουν στη μνήμη μας για μια ολόκληρη ζωή. Οι περιπέτειες που περιγράφονται στις ιστορίες αυτές συχνά αντανακλούν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στις δικές μας διαδρομές στη ζωή. Ακούγοντας κανείς παραμύθια ανακαλύπτει πλούσια, βαθιά γνώση κάτω από την επιφάνεια. Αποτελούν ξεκάθαρα κάτι παραπάνω από μια απλή μορφή ψυχαγωγίας για παιδιά. Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Το κείμενο που ακολουθεί ανήκει στη Sally Pomme Clayton:
Η σιωπή αποτελεί τη βάση της αφήγησης. Λέξεις και εικόνες στη σιωπή αποκτούν υπόσταση, ο ρυθμός δονείται, τα κενά χαρίζουν χώρο, τα συναισθήματα αιωρούνται στον αέρα. H ανταπόκριση του κοινού χρειάζεται τη σιωπή για να υπάρξει, έτσι ώστε οι αναμνήσεις και τα νοήματα που ξυπνά η ιστορία να μπορέσουν να ηχήσουν.
Όμως η σιωπή δεν είναι εύκολη υπόθεση! Έχω αφηγηθεί υπό τη συνοδεία της μουσικής των ντισκοτέκ, δίπλα σε γεννήτριες εν λειτουργία, κοντά σε μωρά που κλαίνει, παράλληλα με τα κλικ από τις φωτογραφικές μηχανές, τα πλαστικά καθίσματα που τρίζουν, τις κουβέντες στα κινητά, τον ήχο του κλιματισμού, κατά τη διάρκεια καταιγίδων… Όλα αυτά μαθαίνεις να τ’ αντιμετωπίζεις – ενσωματώνοντας τους ήχους στην αφήγησή σου, αποπνέοντας δύναμη και αποφασιστικότητα ή απλώς χαλαρώνοντας. Και συχνά έχω μείνει άναυδη καθώς το κοινό αναφέρει ότι ουδέποτε άκουσε τον παραμικρό θόρυβο! Επίσης, συχνά-πυκνά έχω ευχηθεί οι χώροι πραγματοποίησης τέτοιων εκδηλώσεων να εκτιμούσαν περισσότερο τη σιωπή, στηρίζοντάς την, επιτρέποντάς της να υπάρξει. Διότι εν τέλει, δίχως τη σιωπή, είναι πολύ δύσκολο να εισέλθεις σε αυτόν τον άλλο, μαγικό κόσμο της αφήγησης, επιτρέποντας παράλληλα και στο κοινό να σε ακολουθήσει.
Η σιωπή στα παραμύθια αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μοτίβα, είτε πρόκειται για τη μουγκή πριγκίπισσα, το κορίτσι που υποχρέωθηκε να σιωπήσει για να βοηθήσει τους αδερφούς του, τον άντρα που αρνούμενος να αποδεχθεί την ύπαρξη της μαγείας έμεινε άλαλος. […]
Αναρωτιέμαι, πώς θα μπορούσε κανείς σ’ αυτήν την πόλη να αποκτήσει πρόσβαση σε στιγμές σιωπής; Ή πώς θα μπορούσε κανείς να επιτρέψει στον εαυτό του να σιωπήσει; Στις σκέψεις του να παραμείνουν σιωπηλές; Τί θα αναδυόταν στη θέση αυτής της συνεχόμενης ροής σκέψεων και εικόνων, αν επιτρέπαμε στη σιωπή να υπάρξει;
Φαίνεται δύσκολο, σκέφτεσαι «απλώς δεν θα μιλήσω» κι έχεις ήδη μιλήσει, ο νους σου είναι εκεί και δίνει οδηγίες. Κλείνεις τα μάτια κι αναδύονται φαντασιώσεις, έγνοιες, «πρέπει» και «θέλω». Ούτε εκεί θα βρεις καταφύγιο. Άλλες είναι οι δεξιότητες που απαιτούνται: ν’ ακολουθείς αυτό που συμβαίνει αντί να προτρέχεις δίχως να το ερμηνεύεις βάσει συνήθειας ή προηγούμενης γνώσης, να είσαι, ν’ αγαπάς το παρόν αντί τις αναμνήσεις σου, να…, να…, να…
Λέει ο Osho:
Ο νους ισοδυναμεί με το λόγο, ο εαυτός με τη σιωπή. Ο νους δεν είναι τίποτε άλλο παρά λέξεις που συνέλεξες κατά τη διάρκεια των χρόνων, ενώ η σιωπή είναι αυτό που ήταν πάντοτε εκεί, μαζί σου, όχι απλώς μια συλλογή από λέξεις. Αυτό είναι το νόημα του εαυτού. Πρόκειται για μια εγγενή ποιότητα. Συλλέγουμε λέξεις στηριγμένοι στο μοτίβο μιας προϋπάρχουσας σιωπής και αυτό το σύνολο λέξεων ονομάζεται νους. Η σιωπή αποτελεί μια μορφή διαλογισμού. Η σιωπή δεν είναι παρά ζήτημα μορφής, μετατόπισης της προσοχής μας από τις λέξεις στη σιωπή – η οποία βρίσκεται πάντα εκεί.
Και κάπου εδώ θα σιωπήσω κι εγώ. Για σήμερα! 🙂
Ακολουθεί ένα κείμενο που αλίευσα στον Παραλληλογράφο, ο οποίος με τη σειρά του με οδήγησε στο Πορτατίφ:
Περπάτησα σε μια προβλήτα προχτές. Σε όλους αρέσει να περπατούν σε μια προβλήτα γιατί δεν οδηγεί πουθενά. Δεν χρειάζεται να σκεφτείς, το μυαλό αδειάζει. Δεν μπορεί να υπάρξουν απρόοπτα.
Έτσι όπως περπατούσα Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
…πάντα έχει τη δική του ιστορία… Τί να αφηγείται;
Η ποιήτρια Muriel Rukeyser υποστηρίζει ότι το σύμπαν αποτελείται από ιστορίες κι όχι από άτομα. Ο φυσικός Werner Heisenberg με τη σειρά του δηλώνει ότι το σύμπαν αποτελείται από μουσικούς ήχους κι όχι από ύλη. Πολλοί πιστεύουν ότι αν εκθέτεις συστηματικά τον εαυτό σου σε ‘τοξικές’ ιστορίες και ήχους, καταλήγεις να ζεις σε λάθος σύμπαν κι έτσι αδυνατείς να «πραγματώσεις» το βαθύτερο εαυτό σου. Είναι απαραίτητο λοιπόν να τρέφει κανείς τον εαυτό του με τις ιστορίες ή τις δονήσεις που του επιτρέπουν να ανθίζει, επιδρώντας ευεργετικά στους ανθρώπους γύρω του (ή γύρω της).
annavou1
bediryes
dracoalbus
ίριδα
anni
theovran
vimavima
ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΕΣ ΚΙ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ 
