οι χαρές της… προφορικότητας

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί τμήμα εκπαιδευτικού εγχειριδίου για κοινωνικούς επιστήμονες, στο πλαίσιο δημιουργίας κοινωνικών συνεταιρισμών από τους Ρομά (και για τους Ρομά) στη Ρουμανία.

[…] Οι Ρομά συχνά κατηγορούνται για την αδιαφορία τους προς την εκπαίδευση και κατά προέκταση τη μόρφωση. Οφείλει όμως να θέσει κανείς ένα ερώτημα εδώ: ποιά εκπαίδευση; Και βέβαια ένα δεύτερο: υπάρχει μόνο μια μορφή εκπαίδευσης; Επιδίωξη του παρόντος κεφαλαίου δεν είναι να διαγράψει κανείς την ανάγκη για εκπαίδευση, έτσι όπως τη θέτει το θεσμικό σύστημα, διότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αποκλεισμό των Ρομά από βασικές διεργασίες κοινωνικής συμμετοχής και ενδυνάμωσης. Είναι όμως παράλληλα λανθασμένο να περιγράφει κανείς έναν τρόπο προσέγγισης στην εκπαίδευση ως το μοναδικό δόκιμο και είναι τελείως διαφορετικό να δηλώνει κανείς ότι “οι Ρομά δίνουν έμφαση σε εναλλακτικές διαδικασίες εκπαίδευσης”, από το να δηλώνει ότι “δεν ενδιαφέρονται για μάθηση γενικά”. Η πρώτη δήλωση προϋποθέτει αναγνώριση των δεξιοτήτων του Άλλου, ενώ η δεύτερη σε αντίθεση του αρνείται κάθε δεξιότητα ή και προθυμία για μάθηση.

Μαθαίνει κανείς παρατηρώντας, παίζοντας ως παιδί, συμμετέχοντας σε κοινές δραστηριότητες με άλλους. Μαθαίνει επίσης μέσω της προφορικής γλώσσας. Η προφορικότητα επιτρέπει σε ιστορίες να ειπωθούν και να μεταφερθούν από γενιά σε γενιά, συναισθήματα να εκφραστούν, ταυτότητες να εμπεδωθούν και γλωσσικές δεξιότητες και συμβολικές έννοιες να αναπτυχθούν. Οι προφορικές παραδόσεις ισοδυναμούν σε αξία με τις ιστορικές καταγραφές των γεγονότων, καθώς εκφράζουν αντιλήψεις και αξίες μέσα από την υποκειμενικότητά τους.

Η έμφαση στο γραπτό λόγο και την ικανότητα γραφής ως τη μοναδική μορφή αξιόλογης, ‘σοβαρής’ ιστορικής καταγραφής αποτελεί χαρακτηριστικό του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Παρόλο που πλέον τις τελευταίες δεκαετίες δίνεται έμφαση στις προφορικές ιστορίες και τον πλούτο που εμπεριέχουν (κυρίως από τους σύγχρονους ιστορικούς, ανθρωπολόγους και λαογράφους), η (κατα)γραφή τείνει να παραγκωνίζει σημαντικά άλλες συμπληρωματικές παραδόσεις. Η εξιστόρηση γεγονότων, παραμυθιών και μύθων όμως, όπως και το τραγούδι, είναι εξίσου σημαντικά, καθώς καταγράφουν διαστάσεις της πνευματικότητας ενός λαού, την κοινωνική του ζωή και τους κανόνες ή τα ήθη που τη διέπουν. Κάθε φορά ρέουν, αναπτύσσονται δυναμικά, καθώς η παράδοση δεν αποτελεί στατική απεικόνιση σε μουσείο, αλλά τρόπους συνδιαλλαγής του παρόντος με το παρελθόν.

Η προφορικότητα, εισάγει το βίωμα της εμπειρίας ως σημαντικό παρανομαστή της καθημερινότητας. Επίσης, η προφορικότητα προϋποθέτει τη συμμετοχή των πολλών, σε αντίθεση με τον εγγράματο π.χ. το μυθιστοριογράφο, που απομονώνεται κατά μία έννοια προκειμένου να δημιουργήσει, διεκδικώντας την ιδιοκτησία του παραγόμενου πολιτισμικού προϊόντος. Παρατηρείστε τους όρους που χρησιμοποιούνται εδώ: παραγόμενο πολιτισμικό προϊόν. Έξαφνα, η ιστόρηση και η τέχνη, μετατρέπονται σε αντικείμενα συνδιαλλαγής, σε εμπόρευμα. Στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης αντικειμενικότητας, χάνεται η εναπόθεση πολλαπλών αφηγήσεων της πραγματικότητας και η συλλογική συνδημιουργία.

Η έμφαση στην καταγραφή της εμπειρίας ως μονόδρομο προς την εγκυρότητα αποτελεί γνώρισμα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Ακόμα και η ψυχαγωγία ή τα ταξίδια, στερούνται εγκυρότητας και άρα του δικαιώματος να έχουν υπάρξει, εάν δεν έχουν καταγραφεί φωτογραφικά ή αλλιώς. Η γραπτή ή οπτικοακουστική μαρτυρία ταυτίζεται με τη μοναδική έγκυρη καταγραφή της ύπαρξης. Αντίθετα, “η εμπειρία έχει ξεπέσει σε αξία και συνεχίζει να πέφτει στο απύθμενο” (Benjamin, 1996:39).

οι δικοί μας άνθρωποι

desh: το σώμα αφηγείται

,μζζ

Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Akram Khan με περαιτέρω αποσπάσματα από την τελευταία του δουλειά θα βρείτε εδώ.

η αναγκαιότητα των ιστοριών σε καιρούς κρίσης

Αναδημοσιεύω από την ιστοσελίδα «Ένας Άλλος Κόσμος Είναι Εδώ». Πρόκειται για ένα κείμενο του Σ. Βογιατζή:

yyxc

Οι άνθρωποι είμαστε κατ’ εξοχήν αφηγηματικά όντα: oνειρευόμαστε με ιστορίες, ονειροπολούμε με ιστορίες, θυμόμαστε, προσδοκούμε, ελπίζουμε, απογοητευόμαστε, πιστεύουμε, αμφιβάλλουμε, σχεδιάζουμε, αναθεωρούμε, κριτικάρουμε, κατασκευάζουμε, κουτσομπολεύουμε, μαθαίνουμε, μισούμε και αγαπάμε με ιστορίες».
Γκάελς Μάρντιν

 

Οι ιστορίες συνδέονται με την αρχέγονη ανάγκη κάποιου να γνωρίσει τον κόσμο. Οι Κέλτες έλεγαν πως μόνο οι παραμυθάδες μπορούν να γίνουν δάσκαλοι και στην Ινδία η αφήγηση ιστοριών είχε τελετουργικό χαρακτήρα καθώς, μέσω αυτής οι άνθρωποι προσέγγιζαν το θείο. Στην αρχαία Ελλάδα ο ρόλος του μύθου ήταν ν’αφυπνίζει τον άνθρωπο, να ξεδιαλύνει το σκοτάδι που εμποδίζει  την εσωτερική του όραση και να τον βοηθάει να βλέπει τα πράγματα έτσι όπως πραγματικά είναι. Οι Αβορίγινες πίστευαν πως οι ιστορίες ισοδυναμούν με το ζωντάνεμα κοινών εμπειριών και για τους Ινδιάνους της Β. Αμερικής, η προφορική αφήγηση των ιστοριών εξασφάλιζε τη συνέχεια της παράδοσής τους. Η αφήγηση υπήρχε από καταβολής κόσμου. Πολύ πριν το ανθρώπινο είδος επινοήσει τη γραφή και κατακτήσει λίγο λίγο το αλφάβητο όλοι διηγούνταν σε όλους και όλοι άκουγαν αυτό που έλεγε ο άλλος. Eγγενείς ιδιότητες στον άνθρωπο από καταβολής κόσμου είναι η διάθεση για διαρκές ονειροπόλημα, η ευχαρίστηση από το λογοπαίγνιο, το πάθος να ψεύδεσαι δίχως κέρδος, αλλά μόνο και μόνο επειδή η περιγραφή της αλήθειας θα ήταν πολύ βαρετή.

Σε όλες τις κουλτούρες η αφήγηση ιστοριών είχε ξεχωριστή θέση, καθώς μέσω αυτών υφαίνονταν ο ιστός που ενώνει το συλλογικό υποσυνείδητο…οι ίδιες οι ιστορίες είναι τα νήματα που συνδέουν τις ζωές των ανθρώπων. Είναι εκπληκτικό πως λαοί που δεν είχαν καμία γεωγραφική ή πολιτισμική σχέση μεταξύ τους, μοιράζονται παρόμοιες ιστορίες, έχουν κοινούς μύθους και μαθαίνουν τον κόσμο μέσα από κοινά παραμύθια. Αυτό σημαίνει πως ο ανθρώπος έχει κοινή μοίρα, κοινές συνιστώσες αισθημάτων διαφεντεύουν την ύπαρξή του και βαθειές ανθρώπινες αλήθειες του καθενός βρίσκουν απήχηση τις αλήθειες κάποιου άλλου. Όσο και αν τα κράτη, τα συστήματα και η εκπαίδευση προσπαθούν να οριοθετήσουν την ταυτότητά μας, να ορίσουν τον τρόπο που αισθανόμαστε, όλοι άνθρωποι ανεξαρτήτου χρώματος, θρησκείας, κοινωνικού στρώματος θα συνεχίζουν να γελάνε, να κλαίνε, να υποφέρουν και να ελπίζουν με τον ίδιο τρόπο, με την ίδια ένταση, με την ίδια ζωντάνια,  με τις ίδιες ιστορίες. Οι ιστορίες κάνουν εφικτή την επικοινωνία των διαφορετικών ψυχών, ξεπερνούν πολιτισμικές καταβολές και συνδέουν τους ανθρώπους με τα βαθύτερα αισθήματά τους, με την πιο μύχια ανθρώπινη ανάσα, διακηρρύσοντας σθεναρά πως δεν υπάρχουν διαχωρισμοί και ότι όλοι οι άνθρωποι έιναι αδέλφια.

Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα, η επιθυμία να αφηγηθούμε ιστορίες πηγάζει από την εγγενή ανθρώπινη ανάγκη να δώσει νοήμα και μορφή σε αυτόν τον ακατάληπτο κόσμο που μας περιβάλλει. Η ζωή φαίνεται να αποτελείται από άλογες συνδέσεις ασύμβατων γεγονότων και η δημιουργία ιστορίων είναι η απόπειρα να δώσουμε νόημα σε αυτές τις παράδοξες αλληλουχίες. Υπάρχει έντονη η ανάγκη για συνάφεια, επειδή οι άνθρωποι στην ουσία κατανοούν λίγους μόνο από τους συσχετισμούς μεταξύ των πραγμάτων ενώ από την αλλή οι σκόρπιες εντυπώσεις αυξάνονται σχεδόν πληθωριστικά. H γνωσιακή μας μάθηση είναι περισσότερο αποτέλεσμα μιας ασυνείδητης σάρωσης και μη ελέγξιμων μηχανισμών που λειτουργούν στο παρασκήνιο, παρά αποτέλεσμα αυτεπίγνωσης και συνειδητών επιλογών. Με λίγα λόγια φοράμε το κοστούμι ενός ακατανόητου εαυτού, ζώντας σε έναν ακατάληπτο κόσμο, λαμβάνοντας αντιφατικά και παράδοξα σινιάλα που καλούμαστε να ερμηνεύσουμε. Η ανάγκη λοιπόν για ιστορίες γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική, γιατί σε αυτές υπάρχει κάποιος που τις διηγείται, που βάζει τα πράγματα σε τάξη και μας δημιουργεί την ιδέα πως ακόμη μπορούμε να επέμβουμε στην ίδια μας τη ζωή…γιατί οι ιστορίες αυτό ακριβώς κάνουν, επιβεβαιώνουν ότι είμαστε ικανοί να ορίζουμε τη ζωή μας. Όλος ο κόσμος -αν παρατηρήσει κανείς- είναι η εξιστόρηση μιας ιστορίας. Από τη Βίβλο μέχρι τα παραμύθια, οι αφηγητές πλέκουν τη μαγιά του υπαρκτού κόσμου με τις πάραδοξες αλληλουχίες του και βοηθούν τον άνθρωπο να καταπολεμήσει τους φόβους που πηγάζουν από αυτόν τον χαοτικό κόσμο που τον περιβάλλει, πως ο ίδιος δεν είναι παρά ένα ασήμαντο ον, οπλισμένο με συνείδηση και αντίληψη, χαμένο σε ένα σύμπαν που ξεπερνάει κάθε φαντασιώσή του. Οι ιστορίες συνυφασμένες με τους αλλόκοτους ιστούς που ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων, δημιουργούν την αναγκαία ψευδαίσθηση ότι η ζωή μας έχει νόημα, ότι είμαστε σε θέση να καταλάβουμε «τί συμβαίνει», παραμυθιάζοντας τους εαυτούς μας με τον πιο ειλικρινή τρόπο, πλανεύοντας τη συνείδησή μας με αλήθειες.

τί είδους εκπαίδευση;

η ομοφοβία στην εκπαίδευση

Το άρθρο που ακολουθεί αλιεύτηκε στη lifo και μεταφέρεται εδώ αυτούσιο:

Η ποιοτική έρευνα «Σκιαγράφηση του φαινομένου της ομοφοβίας στην εκπαίδευση» έγινε στην Κύπρο με την μορφή ομάδων εστίασης (focus group) και αποτέλεσε μια από τις δράσεις της εκστρατείας «ΑΣΠΙΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΟΜΟΦΟΒΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ».

Πραγματοποιήθηκαν δύο ομάδες εστίασης, μια ομάδα με εκπαιδευτικούς προδημοτικής και δημοτικής εκπαίδευσης (11 άτομα, γυναίκες, μέσος όρος ηλικίας 35.77) και μια ομάδα με εκπαιδευτικούς μέσης (12 άτομα, 2 άνδρες και 10 γυναίκες, μέσος όρος ηλικίας 39.36 ). Στις δυο ομάδες συμμετείχαν επίσης και εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι. Οι συμμετέχοντες στις ομάδες εστίασης επιλέγηκαν τυχαία από τον κατάλογο των συμμετεχόντων στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της εκστρατείας.

Πριν ξεκινήσουμε με την ανάλυση των αποτελεσμάτων είναι σημαντικό να δούμε λίγο το κυρίαρχο πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η έρευνα:

• Η Κύπρος και η Ελλάδα συμφώνα με το ευρωβαρόμετρο του 2008 είναι από τις πρώτες χώρες στις διακρίσεις στην βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού
• Ένα σύστημα αξίων τιμής και ντροπής δομεί την κυπριακή κοινωνία μέσα στο οποίο ο ετερόφυλος γάμος και η ετερόφυλη οικογένεια έχουν κυρίαρχη σημασία.
• Η ετεροκανονικότητα δηλαδη η αντίληψη ότι η ετεροφυλοφιλία είναι ο μοναδικός «φυσιολογικός» σεξουαλικός προσανατολισμός είναι επίσης κυρίαρχη στην Κύπρο
• Την ίδια στιγμή οι άντρες θεσπίζουν την ταυτότητα τους αποστρεφόμενοι τα γυναικεία τους χαρακτηριστικά
• Η Εκκλησία της Κύπρου έχει τεράστια επιρροή τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα όσο και στην κοινωνία και αρθρώνει κατά καιρούς ομοφοβικούς λόγους.

Αυτή η έρευνα αποτελεί μια συνέχεια της έρευνας «Σεξουαλικός Προσανατολισµός στην Κύπρο: Χαρτογράφηση του Κοινωνικοπολιτικού Κλίµατος, Εµπειριών και Αναγκών» (Καψού, Χριστοφή & Επαμεινώνδα, 2011). Στην έρευνα αυτή το ηλικιακό φάσμα ήταν από 17 ετών και άνω. Αυτά τα δεδομένα θα προσθέσουν στην σκιαγράφηση του φαινομένου της ομοφοβίας σε μικρότερες ηλικίες.

προφορικότητα: η αλληλεπίδραση ιστορίας κι αφήγησης

Το απόσπασμα που ακολουθεί αποτελεί τμήμα ενός κειμένου της Άλκης Κυριακίδου-Νέστωρος με τίτλο Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (Mètis. Anthropologie des mondes grecs anciens. Volume 2, n°1, 1987. pp. 177-188). Ολόκληρο το κείμενο θα το βρείτε εδώ: http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/metis_1105-2201_1987_num_2_1_88

Ο χρόνος της προφορικής ιστορίας είναι ο χρόνος της μνήμης. Αυτό, πιστεύω, είναι το χαρακτηριστικό της γνώρισμα που τη διαφοροποιεί από την Ιστορία (με την οποία έχουν κοινό προσανατολισμό: το παρελθόν) και από την Εθνογραφία (με την οποία έχουν κοινή τεχνική: την επιτόπια έρευνα).

[…]

Η προφορική ιστορία είναι πρώτα απ’ όλα μια τεχνική: η τεχνική της συνέντευξης. Παίρνουν μέρος δύο άνθρωποι: ο ερωτών και ο ερωτώμενος, ο πληροφορητής. Από την προσωπική σχέση που θα δημιουργηθεί ανάμεσά τους εξαρτάται η ποιότητα του προϊόντος της συνέντευξης, πού είναι η προφορική αφήγηση.

Αυτό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό της προφορικής ιστορίας: ότι δημιουργεί τα δεδομένα της, δεν τα εκμεταλλεύεται απλώς, όπως κάνει λ.χ. η ιστορία με το αρχειακό της υλικό. Η προφορική αφήγηση πού καταγράφεται -σήμερα πια- στο μαγνητόφωνο είναι ένα καινούργιο δεδομένο, το όποιο δημιουργεί ο ερωτώμενος μέ την παρακίνηση του ερωτώντος, του ερευνητή. Η ποιότητα, τώρα, του δεδομένου αυτού, δηλαδή της προφορικής αφήγησης (επιμένω στον όρο αφήγηση – δεν την ονομάζω απλώς προφορική μαρτυρία και θα εξηγήσω το λόγο) – η ποιότητα, λοιπόν, της προφορικής αφήγησης εξαρτάται από τις ικανότητες και τον χαρακτήρα τόσο του πληροφορητή όσο και του ερευνητή.

τελετές μετάβασης

Μετέφρασα το απόσπασμα που ακολουθεί από τη wikipedia, διότι κατά έναν τρόπο συνομιλεί τόσο με το κείμενο που «ανέβασε» η Άννη, όσο και με την έννοια της μυθοπλασίας: τα περισσότερα παραμύθια ανά τον κόσμο επί της ουσίας αφορούν τελετές μετάβασης.

Μία τελετή μετάβασης αποτελεί την τυπική διαδικασία βάσει της οποίας καθίσταται εμφανής η εξέλιξη ενός ατόμου από μία πρώτη κατάσταση σε μία δεύτερη. Οι τελετές μετάβασης συχνά σχετίζονται με ορόσημα της ζωής όπως η εφηβεία, η ενηλικίωση, ο γάμος και ο θάνατος. Ιεροτελεστίες μετάβασης όπως η βάφτιση, το χρίσμα ή το Bar Mitzvah (εβραϊκή τελετή ενηλικίωσης) θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές από όσους ακολουθούν τις ανάλογες θρησκευτικές παραδόσεις. Για τους ανθρωπολόγους, οι εκάστοτε τελετές μετάβασης υποδεικνύουν ποιές κοινωνικές ιεραρχίες, αξίες κι αντιλήψεις θεωρούνται σημαντικές εντός μίας κουλτούρας.

[…] Ο Arnold van Gennep, στο έργο του The Rites of Passage, ήταν επισήμως ο πρώτος που περίγραψε τις τελετές μετάβασης υπό το πρίσμα μίας γενικότερης θεωρίας κοινωνικοποίησης, όπου οι τελετουργίες μαρτυρούν τη μετάβαση ενός ατόμου από την παιδική ηλικία μέχρι την πλήρη ένταξή του στη φυλή ή την κοινωνική ομάδα. Η εργασία του Gennep επέδρασε βαθειά στην ανθρωπολογία.

Οι τελετές μετάβασης, όπως τις περίγραψε ο Gennep, συμπεριλαμβάνουν τρεις φάσεις: τον αποχωρισμό, τη μετάβαση και την εκ νέου ενσωμάτωση ενός προσώπου.

Ο Κάποιος κι ο Άλλος

Μια φορά κι ένα καιρό ήταν Κάποιος, μια φορά κι ένα καιρό ήταν ο Άλλος…

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί αναδημοσίευση από το http://www.all4fun.gr/various/articles/artists-point-of-view/3454-2012-05-03-13-45-45.html:

Ξημερώνει στην Αθήνα… η πόλη αρχίζει να φοράει τα φωτεινά της αλλά εδώ και μέρες κάτι με βασανίζει. Μια σκέψη τριγυρίζει το κεφάλι μου και δεν μπορεί να ξεκολλήσει με τίποτα. Προσπαθώ να την βγάλω από μέσα μου αλλά είναι αδύνατον.Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την ιστορία των αλλοδαπών εργατών, απεργών πείνας, στο κτήριο της Νομικής Αθηνών και έπειτα στην Υπατεία. Εκεί ακούσαμε για πρώτη φορά να γίνεται εκτενής αναφορά στον όρο “υγειονομική βόμβα”. Ένας χαρακτηρισμός τόσο κενός, αλλά συνάμα αρκετά δυνατός, ώστε να εντυπωθεί με το πρώτο άκουσμα μέσα μας.Είχε ξεκινήσει από πολύ νωρίς, και με πολύ πιο ύπουλους τρόπους. Ήταν όμως εκείνη ακριβώς τη στιγμή που έγινε κατανοητό πως ένας νέος “εχθρός” γεννιέται (ή αν θέλετε ξανάρχεται σε πρώτο πλάνο). Και το όνομά του; “Ο ξένος”, “ο μετανάστης”, “ο άλλος” (κάποιοι βιάστηκαν να θυμηθούν το “λαθρομετανάστης”, όρος που εμπίπτει πολλαπλά όπως μας ενημερώνει και ο Β. Σωτηρόπουλος http://elawyer.blogspot.com/2012/04/blog-post.html). Δεν είναι όμως αυτό το θέμα που με βασανίζει. Ο προβληματισμός μου έχει να κάνει με το θέμα του… Άλλου.

αυτογνωσία

αναζητώντας τον εαυτό

Με ελληνικούς υποτίτλους εδώ: http://dotsub.com/view/1e49f04b-7e27-4401-9705-ade5510e28d0

εμψύχωση… μην είναι τα βουνά κι οι κάμποι;

Θα ήθελα εδώ να γράψω λίγα λόγια για την εμψύχωση. Η εμψύχωση είναι παιδί των εκτεταμμένων κοινωνικών αλλαγών της μεταπολεμικής περιόδου στη Δυτική Ευρώπη (αναφερόμαστε στην περίοδο που ακολούθησε το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο), καθώς παρατηρούνταν ένα αυξημένο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης από τις αγροτικές περιοχές στα αστικά κέντρα και γίνονταν αντιληπτές οι ανάγκες για:

• πλαίσια ενσωμάτωσης των αγροτικών πληθυσμών με έμφαση στους νέους στις πόλεις,

• δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου, όπου το δημιουργικό θα συνυπήρχε με το κοινωνικό,

• ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε κοινωνικές δομές ταχύτατα μεταβαλλόμενες,

• συμπληρωματικές δράσεις ως προς τη δημόσια εκπαίδευση,

• πρόληψη/αντιμετώπιση εκτεταμμένων φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού (φτώχεια, άστεγοι, μετανάστευση κοκ).

 

Από τους κορυφαίους εκφραστές αυτής της κατεύθυνσης στην εφαρμογή κοινωνικών παρεμβάσεων μέσω της τέχνης κατά τις δεκαετίες του 1960-70 αποτέλεσε ο Paulo Freire. Ο τελευταίος έδωσε έμφαση

Η ωραία & το τέρας

Καταγράφονται εδώ αποσπάσματα από μία πρόσφατη συνέντευξη του Κώστα Δουζίνα στο Γιάννη Κιμπουρόπουλο. Στο σύνολό της θα τη βρείτε εδώ.

«[…] Στην Ελλάδα από πολιτισμική σκοπιά βρισκόμαστε μεταξύ του ηθικού κυνισμού και του μηδενισμού. Ο ηθικός κυνισμός χρησιμοποιεί την ηθική υποκριτικά, ακριβώς για να υποσκάψει οποιαδήποτε ηθική υπάρχει. Μας καλεί να λειτουργήσουμε «ως εάν» ίσχυε ένας ηθικός κανόνας στον οποίο στην πραγματικότητα δεν πιστεύουμε. Αυτή την υποκρισία τη βλέπουμε σε όλα τα επίπεδα. Ιδιαίτερα στο επίπεδο των υποσχέσεων που διαψεύδονται. […] Το «πράξε ως εάν ίσχυε ένας κανόνας» είναι η ηθική των ανήθικων, του «ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε», η ηθική της εξουσίας. […]

– Και ο μηδενισμός;

– Ο αρνητικός μηδενισμός του Νίτσε συνίσταται στην έλλειψη ή στην καταστροφή οποιασδήποτε ηθικής αξίας.

εμψυχώνοντας αλληλο-αφηγήσεις αποδοχής

…Σκέφτομαι δυνατά καθώς αναρτώ: αφηγούμαστε τις ζωές μας, όχι σ’ ένα κενό, αλλά ως μέρος ενός συνόλου κοινωνικών αφηγήσεων. Αποτελώ μέρος του πώς αφηγείσαι τον εαυτό σου, όπως κι εσύ αποτελείς μέρος του πώς αφηγούμαι τον εαυτό μου. Αλληλο-αφηγούμαστε τις ζωές μας. πόσο ‘ελεύθερη’ άραγε μπορεί να είναι η αφήγησή μας, αν οι γύρω μας μας βλέπουν με ματιά που δεν συμπεριλαμβάνει το πώς αφηγούμαστε εμείς οι ίδιοι τη ζωή μας; Για πολλούς νέους γύρω μας, η αφήγηση της ζωής τους δεν είναι αυτονόητη. Θυμάμαι τώρα τη φράση που πρωτοάκουσα από έναν εμψυχωτή στην άλλη άκρη του κόσμου, τον Orland Bishop:

Για μένα, το να [σε] βλέπω αναφέρεται σε ένα ερώτημα: πως μπορώ ή πρέπει να είμαι έτσι ώστε να μπορείς να είσαι ελεύθερος/η;

…Τροφή για σκέψη, που για μένα συνδέεται με τη συζήτηση που έγινε πρόσφατα στην Ξάνθη στις 21/1/12 με θέμα «Η σεξουαλική διαφορετικότητα των νέων στην οικογένεια και το σχολείο»

Αφηγούνται τις ματιές τους:

• Αναπαραστάσεις για μια άλλη σεξουαλικότητα – Γεωργία Τζαμαλούκα, Δρ. Κοινωνικής Ψυχολογίας.
• Ταυτότητα και ψυχολογία του γκέι εφήβου: η πρόκληση της στήριξης ολόκληρης της οικογένειας και η ευθύνη των επαγγελματιών ψυχικής υγείας – Αλεξάνδρα Βασιλείου, Δρ. Κοινωνικής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια.
• Ποιός/ά κάνει το ομοφοβικό bullying στο σχολείο; Εγώ κι εσύ… – Αγγελική Σηφάκη, υποψήφια διδάκτορας του Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Πατρών-μέλος της ομάδας Εκπαιδευτικοί κατά της Ομοφοβίας.
• Όσα μου έμαθε το coming out – Εύκλεια Παναγιωτίδου, Δημοσιογράφος-μέλος της νεανικής ομάδας Θεσσαλονίκης Good As You(th).
• Τρόποι αντιμετώπισης της σχολικής ομοφοβίας – Φιλίππα Διαμάντη, Κοινωνιολόγος-μέλος της ομάδας Εκπαιδευτικοί κατά της ομοφοβίας.

Πικάσσο, ζητώ το πρόσωπό μου πίσω…

 

Η Grace Nichols διαβάζει αποσπάσματα από το ποίημα της ‘Weeping Woman’, όπου αφουγκραζόμαστε τη Dora Maar – η οποία υπήρξε για χρόνια ερωμένη και μούσα του Pablo Picasso – να ‘προχωρά’ σε μια εσωτερική διεργασία ανάκτησης της ταυτότητάς της, του εαυτού της. Φωτογράφος και σουρεαλίστρια η ίδια, υπήρξε έμπνευση για το έργο του τελευταίου με τίτλο ‘Weeping Woman’ (το 1937). Η γραφή της Nichols αναπτύσσεται βάσει κυβιστικών μοτίβων παρόμοιων με τη ‘μανιέρα’ του Πικάσσοκατά την περίοδο εκείνη. (Η ανάγνωση του ποιήματος αποτελεί απόσπασμα ταινίας της Pamela Robertson-Pearce – Newcastle Centre for the Literary Arts, 27 October 2009 – ενώ η ποιητική συλλογή της Nichols φέρει τον τίτλο PICASSO, I WANT MY FACE BACK κι έχει εκδοθεί από την Bloodaxe Books, 2009.) Σχόλια για το έργο της: http://caribbeanreviewofbooks.com/crb-archive/21-may-2010/arrival-poems/

Ένα απόσπασμα του ποιήματος:

[…] They say that instead of a brush/ he used a knife on me – a savage geometry.

αφήγηση & ενσυναίσθηση

καθώς αφηγούμαστε, συνδέουμε τα βιώματά μας με τον κόσμο μας. καθώς αφουγκραζόμαστε αφηγήσεις, εκτιμούμε λίγο περισσότερο τα βιώματα του άλλου – συνδέουμε κόσμους.

ατομικές ιστορίες ζωής – κοινωνικές ιστορίες

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μεταφρασμένο απόσπασμα του βιβλίου «Identities, Groups & Social Issues» (επιμ. Margaret Wetherell), Sage Publications. Μετάφραση κειμένου: Τίνα Λυγδοπούλου

 Το Βάρος της Κοινωνικής Ιστορίας

Ενα από τα θέματα που αναδύονται ορμητικά σε πολλές ιστορίες είναι η αίσθηση της κοινωνίας σαν να επρόκειτο για κάτι ‘ξεχωριστό’, ένα ‘πράγμα’ που υφίσταται πέραν του κάθε ατόμου. Παρόλα αυτά, ποιά είναι η φύση αυτού του ‘πράγματος’ που έχει τη δυνατότητα να περιορίζει τις ατομικές επιλογές; Οτιδήποτε και αν είναι αυτό που ονομάζουμε κοινωνία, δεν αποτελεί κάτι δεδομένο ούτε παραμένει αναλλοίωτο, αλλά εξελίσσεται διαρκώς και αποκτά οντότητα, καθώς οι άνθρωποι δημιουργούν τις δικές τους προσωπικές ιστορίες. Κάτι παρόμοιο ισχύει και για τη λειτουργία των θεσμών. Οι θεσμοί δεν αποτελούν σταθερές και αναλλοίωτες δομές, αλλά μοτίβα δράσεων βρισκόμενοι διαρκώς σε μια διαδικασία δημιουργίας και αναδημιουργίας. Παρόλα αυτά, η ‘δημιουργία’ αυτή διαθέτει τη δική της λογική και υφή, έτσι ώστε κάθε νέα γενιά να αντιμετωπίζει και να συνδιαλλέγεται με ένα σύνολο ήδη οργανωμένων πρακτικών από το παρελθόν.

ο κίνδυνος της μονοσήμαντης εξιστόρησης…