νανούρισμα για το παιδί που ταξιδεύει

συκοφαντία

Γιατί δάκρυσες παιδί μου;

Απαίσιο δεν είναι όταν σε μαλώνουν για το τίποτα;

Γέμισες μελάνια από το γράψιμο – γι’ αυτό σε λένε βρώμικο;

 

Θα τολμούσες να αποκαλέσεις την πανσέληνο βρώμικη

γιατί γέμισε το πρόσωπό της μελάνια;

 

Για καθετί ασήμαντο εσένα κατηγορούν,

παιδί μου. Εκείνοι είναι αλάνθαστοι.

 

Έσχισες τα ρούχα σου παίζοντας

– γι’ αυτό σε λένε απρόσεκτο;

 

Πώς θα αποκαλούσαν ένα φθινοπωρινό πρωινό

που χαμογελάει μέσα απ’ τα ακατάστατά του σύννεφα;

 

Μη νοιάζεσαι γι’ αυτά που λένε για σένα,

παιδί μου.

 

Απαριθμούν τις σκανδαλιές σου.

Όλοι ξέρουν ότι αγαπάς τα γλυκά

– γι’ αυτό σε λένε λαίμαργο;

Κι εμάς που σε αγαπάμε πώς θα μας λέγανε;

Πηγή: Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ (2010:20) ΠΟΙΗΜΑΤΑ, Εκδόσεις Εκάτη, Αθήνα

δυναμικές ισορροπίες

για λίγους βόλους: παράλληλες κανονικότητες ΙΙ

Μεγάλωσα σε διαφορετικές γειτονιές, αραβικές και κουρδικές. Μέχρι τα εννιά έζησα σε μια αραβική γειτονιά. Οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί, είχαν μετακινηθεί από τα νότια στα βόρεια του Ιράκ, εξαιτίας της στρατιωτικής τους υπηρεσίας.

Στην περιοχή αποτελούσα πάντοτε το μαύρο πρόβατο – συνήθιζαν να με αποκαλούνε Κούρδο υπό τη μορφή προσβολής. Και μπορούσαν να καταλάβουν την κουρδική μου καταγωγή λόγω της προφοράς μου.

Όταν έγινα δέκα, μετακομίσαμε σε μια κουρδική γειτονιά.

Ήμουν ο μοναδικός στη γειτονιά που δε φορούσε τα κουρδικά shirwal (τα παραδοσιακά φαρδιά παντελόνια). Ο μεγαλύτερος φόβος μου πλέον ήταν μήπως αρχίσουν να με αποκαλούν Άραβα, εξαιτίας της αραβικής προφοράς μου κάθε φορά που μιλούσα κουρδικά. Δεν άργησαν να καταλάβουν τι φοβόμουν και σύντομα άρχισαν να με αποκαλούν Άραβα υπό τη μορφή προσβολής. Ήμουν για άλλη μια φορά περιθωριοποιημένος κι αποκλεισμένος. Για ένα παιδί, αυτή η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα σκληρή.

Τα παιδιά παίζουν παιχνίδια ανάλογα με τις εποχές. Για παράδειγμα το φθινόπωρο συνηθίζαμε να πετάμε αετούς, γιατί είχαμε αέρα. Αργότερα, όταν ερχόταν το καλοκαίρι, παίζαμε με βόλους. Οι βόλοι και οι συλλογές από κάρτες με καουμπόυδες που βρίσκαμε σε πακέτα από τσίχλες, ήταν πολύ δημοφιλή παιχνίδια μεταξύ των παιδιών. Υπήρχαν κάποια που διέθεταν πολλές κάρτες και ήταν ιδιαίτερα γνωστά ακόμα και πέρα από τα όρια της γειτονιάς τους. Υπήρχαν κι άλλα που ερχόντουσαν να παίξουν και να βάλουν στοιχήματα από πολύ μακρυά και καμμιά φορά έχαναν χιλιάδες κάρτες. Το ίδιο συνέβαινε και με τους βόλους. Υπήρχαν παιδιά που διέθεταν δεκάδες κάλτσες γεμάτες βόλους – όταν γέμιζες την πρώτη σου κάλτσα, ένιωθες σα να είχες γίνει εκατομμυριούχος!

Ήταν εκείνη την περίοδο περίπου που άρχισα να αξιοποιώ όσα είχα διδαχθεί με τον αραβικό τρόπο παιξίματος με βόλους. Τα κουρδόπουλα της γειτονιάς έπαιζαν με τον κουρδικό τρόπο, τοποθετώντας το χέρι τους σε οριζόντια θέση, πράγμα που σε δυσκόλευε να χτυπήσεις το στόχο, όταν υπήρχαν πέτρες ή μικροί λόφοι στο ενδιάμεσο. Έπαιζαν μια κουρδική εκδοχή του παιχνιδιού με βόλους που ονομαζόταν mushien. Το παιχνίδι αυτό ήταν ιδιαίτερα σύνθετο και με πολλούς κανόνες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, για παράδειγμα, δεν επιτρεπόταν να χτυπήσεις τον τελευταίο βόλο, τον οποίο ονομάζαμε “Hajj” (όπως τους προσκυνητές στη Μέκκα). Υπήρχαν και πολλοί άλλοι κανόνες, οι οποίοι δεν σου επέτρεπαν να νιώσεις ελεύθερος και που στην πραγματικότητα επέτρεπαν να κερδίσεις ή να χάσεις μόνο λίγους βόλους κάθε φορά. Επιπλέον, ο πιο σημαντικός βόλος κατασκευαζόταν από πέτρα από τα ίδια τα παιδιά. Μερικές φορές τους έπαιρνε μήνες μέχρι να τον ολοκληρώσουν, χρησιμοποιώντας ένα μικρό σφυρί και ένα κομμάτι χαρτί για να χαρίσουν στο βόλο το τέλειο κυκλικό σχήμα του.

Τους είπα ότι υπήρχε ένα νέο παιχνίδι που το έλεγαν tannab. Το tannab ήταν πολύ ευκολότερο και δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου περιορισμοί, το ρίσκο όμως ήταν πολύ μεγαλύτερο: μπορούσες για παράδειγμα να χάσεις μέχρι πέντε βόλους και να κερδίσεις μέχρι εικοσιπέντε. Τα άλλα αγόρια είχαν γοητευτεί ιδιαίτερα με τις ελευθερίες του παιχνιδιού και τις δυνατότητες κέρδους επίσης. Έτσι αρχίσαμε να παίζουμε. Αξιοποιώντας την κάθετη θέση τοποθέτησης του χεριού, την οποία είχα διδαχθεί στην αραβική γειτονιά, κατάφερα να ξετινάξω ολόκληρο το δρόμο. Στη συνέχεια, τους πούλησα τους βόλους τους. Βρισκόμασταν στην αρχή της δεκαετίας του ’80. Θυμάμαι ότι είχα κερδίσει ένα δηνάριο, το οποίο έδωσα στη μητέρα μου για να μου αγοράσει ένα ζευγάρι κουρδικά shirwal.

Από τότε και στο εξής με αποδέχτηκαν και ουδέποτε με αποκάλεσαν άραβα ξανά.

Πηγή: http://supercommunity.e-flux.com/authors/hiwa-k/

«γλυκιά της νύχτας μουσική»

Αρχές καλοκαιριού: μουσική, άνθρωποι που γελούν, αφηγούνται, αφουγκράζονται μέσα στη νύχτα, υπό το φως του φεγγαριού, των κεριών, υπό τους ψιθύρους των δέντρων ή της θάλασσας, άνθρωποι που στρέφουν το βλέμμα στο νυχτερινό ουρανό κι αναζητούν διάττοντες ή κάποιο γνώριμο άστρο.

Αρχές καλοκαιριού: παραμύθια για τις νυχτερινές ώρες, για τις στιγμές που συναντάμε κρυφά το πεπρωμένο μας ή κάτι βαθύτερο εντός μας (οικείο κι άγνωστο συνάμα).

Καλωσορίζουμε το καλοκαίρι με μουσική, παραμύθια, χρώματα και μεζεδάκια στο βιβλιοπωλείο Περιπλανήσεις (Μάρκου Μουσούρου 22, Μετς/ τηλ. 2109240619 – χάρτης εδώ):

• Ζωγραφική με το ζωγράφο Στάθη Βατανίδη (στις 18:30)
• Αφήγηση παραμυθιών με την Τίνα Λυγδοπούλου (στις 20:15)
• Παραδοσιακές μουσικές με τη Μαρία Κοτσίρη και το Γιώργο Χάκα (στις 21:30)
• Μαγειρική από την Αλεξάνδρα Στράτου (μετά τις 21:00)

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, θα συλλέγονται τρόφιμα και είδη προσωπικής καθαριότητας για το Δίκτυο Αλληλεγγύης Καλλιθέας.

…και κάπως έτσι ξεκινήσαν όλα!

Ένα βιωματικό εργαστήρι μυθοπλασίας κι αφήγησης για παιδιά 7-11 ετών.

Πώς ξεκινά μια περιπλάνηση; Πώς ξεκινά να πλάθεται μια ιστορία; Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αρκεί να κάνετε ένα πρώτο βήμα έξω απ’ την πόρτα σας. Προς τα πού άραγε; Κανείς δε γνωρίζει. Ίσως ούτε κι εσείς.

Σας προσκαλούμε λοιπόν να περιπλανηθούμε παρέα συνδημιουργώντας ιστορίες. Αυτό το Σάββατο 25/4 (18:00-20:30) με βοηθό τα βιβλία, αλλά και χαρτιά και χρώματα και παιχνιδίσματα και μουσικές. Θα έρθετε;

Θα σας περιμένουμε στο βιβλιοπωλείο «Περιπλανήσεις, Μάρκου Μουσούρου 22 στο Μετς (210 9240619).

ένα παιδί αντιλαμβάνεται το θάνατο

Πολεμιστές γεννιούνται και πεθαίνουν.

Έτσι γεννιούνται και πεθαίνουν τα σπουργίτια.

Σ’ αυτό το γαλανό ουρανό –

Ο ήλιος λάμπει,

Το φεγγάρι δύει,

Και όλα είναι εφικτά.

σφσφ

Ελπίζω τα ροδόδεντρα ποτέ να μην πεθάνουν.

Ούτε τα κυπαρίσσια πρέπει να πεθαίνουν.

Μια μέρα θα πεθάνω,

Χωρίς να το γνωρίζω ίσως.

Chögyam Trungpa (1998:164) TIMELY RAIN: SELECTED POEMS OF CHÖGYAM TRUNGPA (Foreword by Allen Ginsberg), Shambhala Centaur Editions, Boston MA

βοηθώντας τα παιδιά να κατανοήσουν την πραγματικότητα του θανάτου

«Tanz des trauernden Kindes II», Paul Klee

Το 1978 η Joan Fassler, διδάκτωρ ψυχολογίας του Κέντρου Μελέτης του Παιδιού στο Πανεπιστήμιο του Yale, έγραψε ένα πρωτοποριακό βιβλίο με τίτλο Helping children Cope: Mastering Stress through Books and Stories[1]. Εκεί σκιαγράφησε ορισμένους τρόπους με τους οποίους οι ιστορίες των ηρώων και ηρωίδων των παιδικών λογοτεχνικών βιβλίων μπορούν: α) να βοηθήσουν τους μικρούς αναγνώστες να αντιμετωπίσουν αγχογόνες καταστάσεις (στο βιβλίο της ασχολείται κυρίως με τις ηλικίες 4-8), και β) να βοηθήσουν την ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ παιδιών και ενήλικων-επαγγελματιών (ψυχολόγων, ψυχοθεραπευτών, δασκάλων, βιβλιοθηκάριων, κ.λπ.) αλλά και γονέων. Στο βιβλίο της η Fassler προτείνει επομένως τη βιβλιοθεραπευτική χρήση των παιδικών λογοτεχνικών βιβλίων και υποστηρίζει τη θέση της παρουσιάζοντας παραδείγματα από συγκεκριμένα βιβλία. Η βιβλιοθεραπευτική χρήση, όπως τονίζει και η συγγραφέας, δεν αναιρεί την ευχαρίστηση που αντλούν τα παιδιά από τα βιβλία ούτε υποβαθμίζει την αισθητική τους αξία. Οι ιστορίες δεν χρησιμοποιούνται ως διδακτικά, αλλά ως βοηθητικά μέσα της συμβουλευτικής/θεραπευτικής διαδικασίας, ή απλά της επικοινωνίας ενός ενήλικου με το παιδί.

Το βιβλίο της Fassler αποτελείται από πέντε κεφάλαια τα οποία αντιστοιχούν στα εξής θέματα: Ι. Θάνατος, ΙΙ. Εμπειρίες αποχωρισμού, ΙΙΙ. Νοσηλεία και ασθένεια, ΙV. Αλλαγές στον τρόπο ζωής (π.χ. γέννηση μωρού, υιοθεσία, διαζύγιο, μετακόμιση), V. Άλλες αγχογόνες καταστάσεις (π.χ. οικονομικές δυσκολίες οικογένειας, αλλαγές στη σύνθεση της οικογένειας, συνέπειες φυσικής καταστροφής, κ.λπ.).

Σε κάθε κεφάλαιο παρουσιάζονται αρχικά ορισμένες θεωρητικές απόψεις γύρω από το κάθε θέμα. Κατόπιν προτείνονται και συζητούνται επιλεγμένα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία ως παραδείγματα του πώς τα παιδιά μπορούν να βοηθηθούν μέσω της καθοδηγούμενης ανάγνωσης των βιβλίων αυτών. Περιγράφονται επίσης συγκεκριμένες τεχνικές (π.χ. χρήση ανοιχτών ερωτήσεων), ενώ στο τέλος κάθε κεφαλαίου δίνονται δύο λίστες σχετικές με το αντίστοιχο θέμα: η πρώτη είναι μια λίστα με επιστημονικές βιβλιογραφικές αναφορές και η δεύτερη μια λίστα με παιδικά λογοτεχνικά βιβλία. Ως ενδεικτικό απόσπασμα της όλης εργασίας της Fassler, θα αναλύσουμε και θα αξιολογήσουμε στη συνέχεια ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου της, εκείνο που ασχολείται με την αντιμετώπιση του ζητήματος του θανάτου, μια από τις πιο αγχογόνες καταστάσεις που είναι πιθανόν να αντιμετωπίσει, άμεσα ή έμμεσα, ένα παιδί. Δεν θα αναφέρουμε τους τίτλους και τους συγγραφείς των συγκεκριμένων βιβλίων που προτείνει η Fassler, αλλά μόνο τη θεματολογία τους.

Η συγγραφέας αναφέρει αρχικά πως έχουν διεξαχθεί πολλές έρευνες γύρω από το θέμα του τρόπου με τον οποίο τα παιδιά αντιδρούν στο θάνατο ενός οικείου και αγαπημένου προσώπου, αλλά και στην προοπτική του δικού τους θανάτου. Ο τρόπος αυτός δεν φαίνεται να διαφέρει και πολύ –θα προσθέταμε– από τον τρόπο που και οι ενήλικοι αντιμετωπίζουν το ίδιο θέμα (βλ. Kubler-Ross, 1982). Άρνηση, θυμός αλλά και ενοχές, θλίψη, βαθμιαία αποδοχή και δημιουργία νέων σχέσεων, αποτελούν τις πιο συνηθισμένες «υγιείς» αντιδράσεις που μπορεί να έχει ένα παιδί. Τη διαδικασία του πένθους τη βοηθά σημαντικά η στήριξη ενός ενήλικου, ο οποίος ενθαρρύνει την ανοιχτή συζήτηση και την έκφραση συναισθημάτων.

Παιδικά βιβλία –κατάλληλα για την ηλικία του κάθε παιδιού– είναι μέσα πολύ βοηθητικά για μια τέτοιου είδους επικοινωνία. Σύμφωνα με τη Fassler, η χρήση τέτοιων βιβλίων και οι συζητήσεις που προκαλούν είναι ευεργετικές για τα παιδιά, εφ’ όσον τα εξοικειώνει με την ιδέα του θανάτου. Τέτοιες έμμεσες εμπειρίες, αλλά και πιο άμεσες, όπως η απώλεια ενός αγαπημένου αντικειμένου ή ζώου, φαίνεται να επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που τα παιδιά θα χειριστούν στο μέλλον το θάνατο οικείων προσώπων˙ κατά πόσο δηλαδή θα έχουν «υγιείς αντιδράσεις» ή κατά πόσο θα αποφεύγουν το πένθος ή θα το βιώνουν ως χρόνιο, με δυσάρεστες για την ψυχοσωματική τους υγεία επιπτώσεις (βλ. Leick & Davidsen-Nielsen, 1991).

η γάτα κουμπάρα

Η γάτα κουμπάρα παίρνει τα Παραμύθια της και τον μουσικό Γιάννη Ψαριώτη και πάνε στο Λουτρό των Αέρηδων, στην Πλάκα για να συναντήσουν παιδιά 3- 8 χρόνων με τους δικούς τους.

Θ’ ακολουθήσουν την κόκκινη κλωστή για να γνωρίσουν τα μυστικά του χώρου κι έπειτα θα κάτσουν να πουν… Παραμύθια! Και μια και το απαιτούν οι μέρες, μπορεί να σκάσει μύτη και κανένα καλικαντζαρούδι…

Θα είναι βέβαια κι η Αγνή Στρουμπούλη εκεί, μ’ ένα κόκκινο βρακί!

όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού (απόσπασμα)

Χτὲς βράδυ δὲν κοιμήθηκαν καθόλου τὰ παιδιά. Εἴχανε κλείσει ἕνα σωρὸ τζιτζίκια στὸ κουτὶ τῶν μολυβιῶν, καὶ τὰ τζιτζίκια τραγουδοῦσαν κάτου ἀπ᾿ τὸ προσκεφάλι τους ἕνα τραγούδι ποὺ τὸ ξέραν τὰ παιδιὰ ἀπὸ πάντα καὶ τὸ ξεχνοῦσαν μὲ τὸν ἥλιο.

Χρυσὰ βατράχια κάθονταν στὶς ἄκρες τῶν ποδιῶν χωρὶς νὰ βλέπουν στὰ νερὰ τὴ σκιά τους. κι ἤτανε σὰν ἀγάλματα μικρὰ τῆς ἐρημιᾶς καὶ τῆς γαλήνης.

Τότε τὸ φεγγάρι σκόνταψε στὶς ἰτιὲς κι ἔπεσε στὸ πυκνὸ χορτάρι.

Μεγάλο σούσουρο ἔγινε στὰ φύλλα.

Τρέξανε τὰ παιδιά, πῆραν στὰ παχουλά τους χέρια τὸ φεγγάρι κι ὅλη τη νύχτα παίζανε στὸν κάμπο.

Τώρα τὰ χέρια τους εἶναι χρυσά, τὰ πόδια τους χρυσά, κι ὅπου πατοῦν ἀφήνουνε κάτι μικρὰ φεγγάρια στὸ νοτισμένο χῶμα. Μά, εὐτυχῶς, οἱ μεγάλοι ποὺ ξέρουν πολλά, δὲν καλοβλέπουν. Μονάχα οἱ μάνες κάτι ὑποψιάστηκαν.

Γι᾿ αὐτὸ τὰ παιδιὰ κρύβουνε τὰ χρυσωμένα χέρια τους στὶς ἄδειες τσέπες, μὴν τὰ μαλώσει ἡ μάνα τους ποὺ ὅλη τη νύχτα παίζανε κρυφὰ μὲ τὸ φεγγάρι.

Γιάννης Ρίτσος

Πηγή: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/giannhs_ritsos/

από κοινού καταδύσεις

μαγεία

η καθημερινότητα των ρομνί

Με ελληνικούς υποτίτλους εδώ.

σε ποιόν ανήκουν τα παιδιά;

Περισσότερες φωτογραφίες της Shahnaz Parvin εδώ.

το παιδί και ο σπόρος

«χρειάζεται ένα παιδί για να μεγαλώσει ένα χωριό»

Παιδιά από το χωριό Κονγκ Λο στο Λάος – φωτογραφία του Kim Hino

διδαχές

τα λουλούδια προσεύχονται για τα παιδιά

Ἀναδύθηκε δάσος ζοφερὸ
ἀπ᾿ τὸ πνεῦμα μας
κι ἐκάλυψε τὸν ὁρίζοντα.
Μόνο ἀτραποὶ τρυπώνουν
καὶ χάνονται μέσα στὸ φόβο.
Μέλλον δὲν φαίνεται.

Τρέχουν, χορεύουν ἀνύποπτα
γιὰ ὅ,τι γίνεται πάνω τους
τὰ παιδιά, ἐνῷ γέρνοντας γύρω
καὶ κάτω ἀπ᾿ τὰ πόδια τους, (ὡς
ν᾿ ἀκοῦν τὴ βοὴ καὶ νὰ βλέπουν
τὸ σύννεφο) σὰν ἕνα ἀπέραντο
ὑπαίθριο ἐκκλησίασμα
τὰ λουλούδια προσεύχονται.

Πηγή: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/nikhforos_brettakos_poems.htm

«μίλησέ μας για τα παιδιά»

«I have a mother» της Bahareh Bisheh

Και μια γυναίκα που βαστούσε ένα μωρό στην

αγκαλιά της είπε: Μίλησε μας για τα παιδιά.

Και είπε αυτός (ο Προφήτης):

Τα παιδιά δεν είναι δικά σας παιδιά.

Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας της ζωής

για τον εαυτό της.

Έρχονται στον κόσμο μέσα από σας

αλλά δεν προέρχονται από εσάς

και παρότι είναι μαζί σας, δεν ανήκουν σε σας.

Mπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας

όχι όμως τις σκέψεις σας

Γιατί έχουν τις δικές τους σκέψεις.

Μπορείτε να στεγάσετε το σώμα τους

όχι όμως την ψυχή τους.

Γιατί η ψυχή τους ζει στο σπίτι του αύριο

που εσείς δεν μπορείτε να το επισκεφτείτε

ούτε καν στα όνειρά σας.

Μπορείτε να πασχίσετε να τους μοιάσετε

μην προσπαθείτε όμως να τα κάνετε να σας μοιάσουν.

Γιατί η ζωή δεν πηγαίνει πίσω

ούτε μένει στο χτες.

ένα σχολείο στα σύννεφα